του Νίκου Αποστολόπουλου
Το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο 15ο τεύχος του περιοδικού Unlocking the Truth
…Έλεγαν λοιπόν σ’ αυτόν [στον Θωμά] οι άλλοι μαθητές˙ είδαμε τον Κύριο. Κι αυτός τους
απάντησε˙
εάν δεν δω στα χέρια του το σημάδι των καρφιών, και δεν βάλω το δάκτυλο μου στο
σημάδι των καρφιών, και δεν βάλω το χέρι μου στην πλευρά του, δεν θα
πιστέψω… Κατά Ιωάννη, κ, 25
Τα στίγματα, δηλαδή οι πληγές της σταύρωσης του Ιησού που εμφανίζονται στο σώμα ενός χριστιανού, θεωρούνται στη δυτική νοοτροπία το σημάδι εκείνο που συνδέεται περισσότερο με την αγιότητα από οποιοδήποτε άλλο. Σύμφωνα με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, η παρουσία στίγματος είναι σημάδι μυστικιστικής ένωσης με τα βάσανα του Χριστού.
Τα σώματα των συγκεκριμένων χριστιανών παρουσιάζουν ξαφνικά πληγές παρόμοιες με εκείνες του Ιησού στο σταυρό. Τα χέρια και τα πόδια τους αιμορραγούν σαν να έχουν διαπεραστεί από καρφιά, στο μέτωπο τους εμφανίζονται κηλίδες αίμα σαν να έχουν τρυπηθεί από ακάνθινο στεφάνι, ενώ ραβδώσεις παρουσιάζονται στην πλάτη τους, σαν κάποιος να τους είχε μαστιγώσει. Με άλλα λόγια, έφεραν τα στίγματα, δηλαδή τα σημάδια των παθών του Χριστού. Τα ιερά αυτά στίγματα παρουσιάζουν μια πολύ διαφορετική συμπεριφορά από τις κανονικές πληγές. Κατ’ αρχήν εμφανίζονται ή εξαφανίζονται δίχως προειδοποίηση, ξαφνικά και αναπάντεχα. Μπορούν να παραμείνουν ανοιχτά και δίχως να επουλώνονται για πολύ καιρό, αντιστεκόμενα παντελώς σε οποιαδήποτε απόπειρα ιατρικής θεραπείας τους. Φυσιολογικά κάθε ανοικτό τραύμα που δεν επουλώνεται σε εύλογο διάστημα γίνεται εστία σοβαρής μόλυνσης. Κι όμως, τα στίγματα δεν παρουσιάζουν κανένα σύμπτωμα μόλυνσης ή φλεγμονής.Η περίπτωση του Αγίου
Φραγκίσκου της Ασίζης
Περιέργως, δεν υπάρχουν γνωστές περιπτώσεις στιγμάτων για
τα πρώτα 1.200 χρόνια μετά το θάνατο του Ιησού. Παρήλθαν περί τους 12 αιώνες
μέχρι την πρώτη εμφάνιση των στιγμάτων, εκτός αν εκληφθεί ως τέτοια περίπτωση
μία αναφορά του Απόστολου Παύλου στην Προς Γαλάτες 6:17 επιστολή του, όπου
γράφει: «Εις το εξής μηδείς ας μη δίδει εις εμέ ενόχλισην, διότι εγώ βαστάζω τα
στίγματα του Κυρίου Ιησού Χριστού εν τω σώματι μου». Πολλοί μελετητές πιστεύουν
ότι ο Παύλος μιλούσε μεταφορικά, αλλά σύμφωνα με κάποιους άλλους, η δήλωση αυτή
αναφέρεται σε πραγματικό γεγονός. Η πρώτη τεκμηριωμένη περίπτωση στιγμάτων
σχετίζεται με τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης (1182-1226), τον ιδρυτή του
τάγματος των Φραγκισκάνων μοναχών. Το 1224 μετέβη στο όρος Αλβέρνο στα Απέννινα.
Ο θρύλος λέει ότι ένα πρωί,
κοντά στην ημέρα του Υψώματος του Σταυρού, ένας εξαπτέρυγος άγγελος εμφανίστηκε
στον Φραγκίσκο ενώ προσευχόταν. Καθώς πλησίασε ο άγγελος, ο Φραγκίσκος μπορούσε
να δει ότι ο άγγελος είχε σημάδια σταύρωσης. Όταν ο άγγελος αναχώρησε, ο Φραγκίσκος
έμεινε με πληγές στα χέρια, στα πόδια και στο πλευρό του, σαν εκείνη την πληγή
που προκλήθηκε στο πλευρό του Χριστού από την λόγχη.
Φαινόμενα μιμητισμού
Ο Άγιος Φραγκίσκος φαίνεται ότι πυροδότησε ένα φαινόμενο
μιμητισμού, αφού όταν έγινε γνωστό το θαύμα του ακολούθησαν εμφανίσεις των
στιγμάτων ακόμη και σε ανθρώπους πολύ μικρότερης θρησκευτικής σημασίας από
εκείνον, οι οποίες συνεχίστηκαν από τότε χωρίς διακοπή. Το 1849, μάλιστα, ο δρ.
Γκουρμπέγιερ κατέγραψε σε μια λίστα 321 περιστατικά στιγματικών, οι οποίοι όχι
μόνο ήταν αποκλειστικά Καθολικοί, αλλά περισσότεροι από το 1/3 από αυτούς
κατάγονταν από την Ιταλία και οι υπόλοιποι κυρίως από την Γαλλία, την Ισπανία
και την Πορτογαλία. Τον 20ο αιώνα η κατανομή αυτή άρχισε να
μεταβάλλεται, καθώς στην Ιταλία παρουσιάζονται λιγότερα φαινόμενα και επιπλέον
καταγράφονται περιστατικά στις Ηνωμένες Πολιτείες την Βρετανία και την
Αυστραλία. Ένα άλλο στοιχείο που αποδεικνύει ότι τα στίγματα είναι ένα
φαινόμενο που μεταβάλλεται, αφορά την μορφή των πληγών. Είναι ενδιαφέρον το
γεγονός ότι οι πληγές του Αγίου Φραγκίσκου(εκτός από αυτή στα πλευρά του) δεν
ήταν πληγές που αιμορραγούσαν, αλλά αποτυπώματα
των κεφαλών των καρφιών, που ήταν μαύρα και στρογγυλά και διακρίνονταν
καθαρά στο δέρμα. Από τότε, παρόλο που οι πληγές που αιμορραγούν είναι
σταθερές, ποικίλλουν πολύ σε εμφάνιση, χωρίς να μοιάζουν με επανεμφανίσεις ενός
αρχικού προτύπου. Για παράδειγμα,
κάποιες πληγές μοιάζουν με μικροσκοπικές, ευθείες τομές και άλλες με σταυρούς ή
πολλαπλά θλαστικά τραύματα. Παρόμοια, η πληγή στα πλευρά, που αντιπροσωπεύει τον
λογχισμό από τον Ρωμαίο στρατιώτη Λογγίνο, εμφανίζεται σε διαφορετικό σημείο,
δεξιά ή αριστερά και με διάφορα σχήματα. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του
εξελικτικού αυτού φαινομένου είναι ο εντοπισμός των πληγών στους καρπούς.
Παρατηρήθηκε ότι τα στίγματα στους καρπούς εμφανίστηκαν μόνο αφού οι
φωτογραφίες αποκάλυψαν ότι οι πληγές βρίσκονταν σε αυτή τη θέση στην Ιερά
Σινδόνη του Τορίνου. Παρόμοια, το 1974 η Έθελ Τσάπμαν εμφάνισε στίγματα που
έμοιαζαν με τις εικόνες μιας εικονογραφημένης Βίβλου την οποία της είχαν
δωρίσει. Τέτοιου είδους ισχυρές σχέσεις μεταξύ δημοφιλών εικόνων και της φύσης
των στιγμάτων ενισχύουν τον μιμητικό χαρακτήρα του φαινομένου.
Παράξενες ιστορίες
Ο Ιταλός Πατέρας Πίος, που έζησε τον 20ο αιώνα ήταν ο
διασημότερος Ιταλός στιγματικός. Πέθανε το 1968, φέροντας ακόμα τα στίγματα στο
σώμα του. Ανακηρύχτηκε άγιος από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Ο Άγιος Πίος είχε
κυριευτεί από παραφυσικά φαινόμενα από τότε που ήταν παιδί. Από τη νεανική του
ηλικία, ισχυριζόταν πως έβλεπε τον Ιησού και την Παρθένο Μαρία, ενώ πίστευε πως
όλοι μπορούσαν να τους δουν. Στα εφηβικά του χρόνια αποφάσισε να γίνει
καπουτσίνος μοναχός. Όταν ήταν δόκιμος τα παραφυσικά φαινόμενα επισκιάστηκαν
από σκοτεινές δυνάμεις, καθώς όπως έχει αναφέρει ο ίδιος, αρκετές φορές είχε
παρουσιαστεί σε εκείνον ο σατανάς, άλλοτε με τη μορφή ενός μεγάλου μαύρου
σκύλου με κατακόκκινα μάτια και άλλοτε με τη μορφή μίας γυμνής χορεύτριας, με
τη μορφή του Πάπα Πίου του 10ου αιώνα, του Άγιου Φραγκίσκου, ακόμα και με τη
μορφή της Παρθένου Μαρίας. Άρχισε να παρατηρεί για πρώτη φορά κόκκινες πληγές
στα χέρια του το 1910 και το φαινόμενο εξελίχθηκε μέχρι που βίωσε πλήρη στίγματα
το 1918 καθώς προσευχόταν μπροστά σε έναν σταυρό στο παρεκκλήσι του μοναστηριού
του. Ο ίδιος προσευχόταν κάθε μέρα για να εξαφανιστούν τα σημάδια, όχι όμως και
ο πόνος. Ωστόσο, τα σημάδια δεν εξαφανίστηκαν, αντιθέτως υπήρχαν στο σώμα του
μέχρι και την ημέρα που πέθανε.
Ψυχοσωματικά συμπτώματα;
Όπως έχουν παρατηρήσει μελετητές του φαινομένου, τα στίγματα συνήθως εμφανίζονται ύστερα από μια βαθιά μυστικιστική θρησκευτική εμπειρία, όπου το άτομο βιώνει το Θείο Πάθος τόσο έντονα ώστε το ίδιο το σώμα του γίνεται πεδίο εκδήλωσης αυτών των παθών. Αυτό σημαίνει ότι οι στιγματικοί ταυτίζονται σε τέτοιο βαθμό με τη ζωή του Χριστού και Τον οραματίζονται με τόση σαφήνεια, ώστε με κάποιον άγνωστο ακόμη φυσιολογικό μηχανισμό, εμφανίζονται οι πληγές των παθών του Χριστού στο σώμα τους. Στην εργασία του Hospitality and Pain, ο χριστιανός θεολόγος Ιβάν Ίλιτς δηλώνει: «Η συμπόνια με τον Χριστό... είναι η πίστη τόσο ισχυρή και τόσο βαθιά ενσαρκωμένη που οδηγεί στην ατομική ενσωμάτωση του προβλεπόμενου πόνου.» Η διατριβή του είναι ότι το στίγμα προκύπτει από την εξαιρετική οξύτητα της θρησκευτικής πίστης και την επιθυμία να συσχετιστεί με τον Μεσσία που υποφέρει. Αυτή η εκστατική κατάσταση στην οποία βρίσκεται κάποιος πριν εμφανιστούν τα στίγματα είναι που έχει εγείρει τις υποθέσεις ότι πρόκειται για ψυχοσωματικό σύμπτωμα. Πολλοί ερευνητές έχουν επισημάνει τις ομοιότητες ανάμεσα σε ψυχολογικές καταστάσεις υστερίας και τη θρησκευτική αφοσίωση. Σαν αποτέλεσμα, αρχίζει να γίνεται όλο και πιο ευρεία σήμερα η αποδοχή της άποψης πως τα στίγματα αποτελούν ένα φαινόμενο πολιτιστικής και ψυχολογικής φύσης που συνδέεται με την υστερία.
Πηγές:
Ιερές πληγές ή μήπως όχι, ΑΝΕΞΗΓΗΤΟ, τεύχος 219
Τα στίγματα των Αγίων, Συλλεκτική έκδοση 2, HISTORY
Crypto, τεύχος 4