Το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο 3ο τεύχος του περιοδικού Unlocking the Truth
Όταν έρχονται οι γιορτές των Χριστουγέννων ή του Πάσχα βλέπεις από κοντά αγαπητά πρόσωπα που είναι μακριά και σου δίνεται κι η ευκαιρία να συζητήσεις και διάφορα προβλήματα ή φιλοσοφικές ερωτήσεις εκτός από πολιτική. Ένα βράδυ δέχτηκα μια ερώτηση από έναν φίλο και περάσαμε δημιουργικά το υπόλοιπο της νύχτας συζητώντας την. Η ερώτηση είχε δύο σκέλη, ένα προσωπικό και ένα γενικό. Το προσωπικό ήταν: Τι ήταν αυτό που με απασχολούσε περισσότερο τον τελευταίο καιρό από την σύγχρονη φυσική ή αστροφυσική έρευνα και η άλλη ερώτηση γενικού περιεχομένου: Μπορεί ένας φυσικός να μιλήσει μεταφυσικά; Δυο σοβαρές ερωτήσεις που όπως σας είπα μας έκαναν να έχουμε μια πολύ δημιουργική συνάντηση σαν αυτές από τα παλιά. Προσπάθησα να τα συνδυάσω το ένα με το άλλο, γιατί, συνήθως τα αναπάντητα ερωτήματα δημιουργούν μεταφυσικές εξηγήσεις. Και στην ιστορία της ανθρωπότητας, όσο η έρευνα και η τεχνολογία προχωρούσαν, και κατ’ επέκταση, η γνώση και η ερμηνεία φαινομένων, τόσο οι μεταφυσικές εξηγήσεις παραχωρούσαν τη θέση τους σε φυσικές. Είναι μεταφυσική εξήγηση η ύπαρξη «σκοτεινής ύλης» και «σκοτεινής ενέργειας» στην εξήγηση της διαστελλομένης επιτάχυνσης του Σύμπαντος; Ο Αϊνστάιν εισήγαγε πριν έναν σχεδόν αιώνα μια «κοσμολογική σταθερά» για να κρατήσει το Σύμπαν στατικό και ο Αριστοτέλης μια «πεμπτουσία» για να δικαιολογήσει το «αΐδιον» του Σύμπαντος πριν 2.300 σχεδόν χρόνια. Η πεμπτουσία του Αριστοτέλη έδωσε τη θέση της στον «αιθέρα» μετά από 1.800 χρόνια εξέλιξης των θετικών επιστημών. Και ο «αιθέρας» παραχώρησε τη θέση του στον «χωροχρόνο» μετά από άλλα 400 χρόνια. Ο «χωροχρόνος» πόσο θα κρατήσει; Στο μικρόκοσμο, η αφθαρσία της ύλης και το «άτομο» σαν η μικρότερη δομή της ύλης που διατηρεί τις ιδιότητες των σωμάτων, ξεκίνησε από το Δημόκριτο σαν φιλοσοφική έννοια για να επικρατήσει στις επιστήμες για 2.500 σχεδόν χρόνια. Στο τέλος το άτομο διασπάστηκε στα ηλεκτρόνια, τα πρωτόνια και τα νετρόνια, τα οποία με τη σειρά τους παραχώρησαν τη θέση τους στα κουάρκς. Πόσο θα αντέξουν τα κουάρκς; Και θα τα βοηθήσει η ύπαρξη του σωματιδίου του Χιγκς ή θα μετατραπούν όλα σε χορδές; Τι είναι φυσική και τι μεταφυσική; Που είναι τα όρια των δύο; Μπορούν οι νευρώνες του εγκεφάλου μας να κατανοήσουν τι είναι αληθινό και τι ψεύτικο; Δεν γελιούνται κι αυτοί; Όταν δεν μπορούμε να εξηγήσουμε κάτι, καλό είναι να είμαστε διαλλακτικοί. Μπορούμε να το λέμε μαγικό, θεϊκό, θαύμα, παραίσθηση ή οτιδήποτε άλλο ανάλογα με την εξήγηση που μας φαίνεται πιο λογική ή μας δίνει μεγαλύτερη γαλήνη ή ελπίδα, αλλά, ποτέ να μην το θεωρούμε απόλυτο και ανεξήγητο γιατί κάποτε θα έρθει και η πραγματική του εξήγηση. Έτσι, οι έννοιες της «σκοτεινής ενέργειας» και της «σκοτεινής ύλης» που αποτελούν το 96% του Σύμπαντος δε μ’ αρέσουν εμένα. Μόνο το 4% είναι το γνωστό Σύμπαν ισχυρίζονται ότι ισχύει σήμερα οι επιστήμονες για να εξηγήσουν τα ανεξήγητα. Ούτε αυτό μ’ αρέσει εμένα. Δε θέλω να είμαι μεταφυσικός, αλλά και σαν αστροφυσικός πρέπει να είμαι προσεκτικός. Μήπως ο «πνευματισμός» επανέρχεται στον επιστημονικό κόσμο; Είναι μήπως κι αυτό προϊόν της εποχής μας; Πολλοί μεγάλοι επιστήμονες δικαιολογούν την ανικανότητα εξήγησης διαφόρων φαινομένων με την ανικανότητα του εγκεφάλου μας. Η «πεμπτουσία» επανέρχεται με τη μορφή «σκοτεινής ύλης» ή «σκοτεινής ενέργειας» και η «κοσμολογική σταθερά» του Αϊνστάιν σαν κοσμολογική μεταβλητή. Δεν είναι αυτό επικίνδυνο για τις θετικές επιστήμες; Θα επικρατήσει η νευροφυσιολογία του εγκεφάλου στην αδυναμία εξήγησης των φυσικών φαινομένων; Θα έχουμε μια άνθηση του νεοπλατωνισμού;
Η επιστήμη, η ψυχολογία και η θρησκεία έχουν όλες τους εγγενή αξία και προσωπικό νόημα. Καθεμία τους διεισδύει σε βαθύτερα στρώματα της πραγματικότητας, τα οποία εμείς ποτέ δε θα μπορέσουμε να καταλάβουμε απόλυτα, ίσως εξαιτίας των ορίων που θέτει ο εγκέφαλός μας. Θέλει όμως μεγάλη προσοχή το τι διαλογιζόμαστε και με τι εμμονή κι επιμονή το υπερασπιζόμαστε, γιατί στο τέλος μπορεί να καταλήξει να γίνει η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ μας αλήθεια και όχι η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ αλήθεια. Είτε κοιτάζουμε πίσω από ένα τηλεσκόπιο, είτε πίσω από ένα μικροσκόπιο, ή σε μια οθόνη επεξεργασίας σε ένα εργαστήριο, θαυμάζουμε την ομορφιά και το μυστήριο του Σύμπαντος και της δημιουργίας. Είναι στη φύση του μυαλού μας να ψάχνουμε για τις βαθύτερες αλήθειες τους. Και παρόλο που ποτέ δεν κατανοούμε την αλήθεια τους στο σύνολό της, το να προσπαθούμε είναι δικαίωμά μας και βιολογική μας κληρονομιά. Για να μην πω και αστρική μας κληρονομιά, μιας και η ζωή μας οφείλεται στη στάχτη προγενεστέρων αστέρων και η ερευνά μας ίσως μας οδηγεί στο λίκνο μας. Προσοχή όμως για να μην επαληθευθεί αυτό που είπε ο Δημοσθένης πριν περίπου 2.500 χρόνια: « ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΕΥΚΟΛΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΤΑΠΑΤΗ. ΔΙΟΤΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΥΧΕΤΑΙ ΚΑΘΕ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟ ΘΕΩΡΕΙ ΣΥΓΧΡΟΝΩΣ ΚΑΙ ΑΛΗΘΙΝΟ».