Το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο 3ο τεύχος του περιοδικού Unlocking the Truth
Γράφει η Επίκ. Καθηγήτρια Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Παναγιώτα Πρέκα - Παπαδήμα
Στo συγκεκριμένο άρθρο,
επισημαίνονται κάποια φυσικά φαινόμενα τα οποία περιγράφονται παράλληλα με τις πολεμικές
επιχειρήσεις, στην Ιλιάδα και αποδίδονται, όπως ήταν φυσικό για εκείνη την
εποχή, σε θεϊκές παρεμβάσεις. Άλλωστε
‘η παλαιά φυσική επιστήμη για όλους τους αρχαίους λαούς, ήταν κρυμμένη πίσω από
μύθο και θεολογία’ (Πλούταρχος, Περί των εν Πλαταιαίς Δαιδάλων, απόσπασμα 157). Η παρούσα εργασία αποτελεί μια συνοπτική
παρουσίαση της εργασίας με τίτλο ‘EXTREME PHYSICAL PHENOMENA DURING
THE TROJAN WAR’ που έχει
δημοσιευτεί στο επιστημονικό περιοδικό Mediterranian Archaeology and Archaeometry, Vol. 16, n. 3, pp135-155 (Papamarinopoulos et al,
2016). Οι συγγραφείς της
συγκεκριμένης εργασίας είναι ο πρόεδρος της Εταιρείας Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής
Μυθολογίας, κ. Σ. Παπαμαρινόπουλος, Καθηγητής του Παν/μιου Πατρών
(αφυπηρετήσας), η Επίκουρος Καθηγήτρια κ. Π. Πρέκα-Παπαδήμα και ο Λέκτορας κ.
Κ. Γαζέας, από το Τμήμα Φυσικής, Τομέας Αστροφυσικής, Αστρονομίας και
Μηχανικής, του ΕΚΠΑ καθώς και οι Καθηγητές κ.κ. Π. Νάστος και Κ. Κυριακόπουλος
από το Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ.
Τα φαινόμενα αυτά είναι:
1) Η έναρξη των μαχών σηματοδοτείται από την εμφάνιση της θεάς Αθηνάς ‘ως αστέρας λαμπρός από τον οποίο ξεπετιούνται πολλοί σπινθήρες’ (Il.4.72-80), δηλαδή ως διάττοντας αστέρας-μετέωρο (πεφταστέρι). Τα στρατεύματα θαμπώθηκαν από το ‘λαμπρόν’ του αστέρα και αναρωτήθηκαν για το θεϊκό σημάδι, αν σήμαινε πόλεμο ή ειρήνη. Τα πεφταστέρια είναι τα υπολείμματα που άφησε στην τροχιά του ένας κομήτης ή αστεροειδής όταν πέρασε κοντά από την Γη. Εισερχόμενα στην ατμόσφαιρα διαλύονται, αφήνοντας την χαρακτηριστική φωτεινή γραμμή, ενώ μερικά φτάνουν στο έδαφος ως μετεωρίτες. Τα πολύ λαμπρά μετέωρα γίνονται ορατά και την ημέρα.
2) Μερικές ώρες αργότερα, ο θεός Άρης, χτυπημένος από την θεά Αθηνά, εβόησε ως 10000 άνδρες προκαλώντας τρόμο στα στρατεύματα, ενώ αποχωρεί από την μάχη μέσα σε ένα σύννεφο ‘σαν από καύμα’ (Il.5.859-867). Η περιγραφή θυμίζει θραύση μεγάλου μετεώρου (βοή Άρη) και εμφάνιση της τροχιάς των θραυσμάτων, όπως το φαινόμενο που συνέβη τον Φεβρουάριο 2013, στην Ρωσία.
3) Την μεθεπόμενη νύχτα, ακούγονται φοβερά κτυπήματα-βροντές του Δία που προκαλούν τρόμο στους πολέμαρχους οι οποίοι κάνουν σπονδές στον Δία (Il.7.478-450). Η περιγραφή δεν περιλαμβάνει και λάμψεις-αστραπές, ώστε να συνάδει με μια μακρινή καταιγίδα. Θα μπορούσε να είναι μια ακόμη έκρηξη μεγάλου μετεώρου που ο ήχος της έφτασε στην Τρωάδα. Ακριβώς αυτό το ασύνηθες του φαινομένου δικαιολογεί τον τρόμο των πολεμάρχων.
4) Την 3η μέρα, το μεσημέρι (Il.8.66-68), κατά την διάρκεια της μάχης, ο Δίας στέλνει, από το όρος Ίδη στο πεδίο της μάχης, αστραπή και βροντή, ενώ στο ομηρικό κείμενο δεν περιγράφεται καταιγίδα, αλλά συνθήκες καύσωνα (Il.10.572-575, Il.11.621-622, Il.11.642-643,Il.11.811-812, Il.12.385-388). Οι μαχητές έντρομοι σκορπίζονται, οπότε άμεσα ο Δίας ρίχνει το αστροπελέκι του (κεραυνό) μπροστά στα άλογα του Διομήδη, τα οποία αφήνιασαν. Και τότε σηκώθηκε ‘δεινή φλόγα από θειάφι που καίγεται’ (Il.8.75-77, Il.8.133-170). Είναι όμως γνωστό ότι η πτώση κεραυνού μυρίζει όζον και όχι θειάφι. Αντίθετα, η έκρηξη ενός μεγάλου μετεώρου έχει τα χαρακτηριστικά λάμψης-αστραπής και ισχυρού κρότου-βροντής, ενώ μπορεί να αφήσει υπόλειμμα επί του εδάφους-μετεωρίτη, ως φλεγόμενο αστροπελέκι που κάλλιστα μπορεί να έχει οσμή θείου καθόσον π.χ. ο θειούχος σίδηρος είναι σύνηθες συστατικό της χημικής σύστασης των μετεωριτών.
5) Την επόμενη μέρα, τα χαράματα, ο Δίας στέλνει την Έριδα που κρατά ‘ένα πολεμικό σημάδι’, στο στρατόπεδο και στα πλοία των Αχαιών (Il.11.1-14, Il.11.50). Η Έριδα περιγράφεται ότι απλώνεται από τον ουρανό μέχρι τη Γη (Il.4.439-445), και υψώνει τρομερή φωνή που ακούγεται σε όλο το στρατόπεδο. Αυτός ο ήχος ήταν που ξύπνησε τους Αχαιούς και άρχισαν να ετοιμάζονται για την μάχη. Και τότε η θεά Αθηνά και η θεά Ήρα ‘εγδούπησαν’ προς τιμήν του Αγαμέμνονα (Il.11.45-46). Δηλαδή χτύπησαν με κάτι το έδαφος-γδούπος.
Τα ‘πολεμικό σημάδι’ που φέρει η Έριδα μοιάζει να είναι άλλη μια εμφάνιση μεγάλου μετεώρου δίνοντας την τροχιά του (η Έριδα εκτείνεται από τον ουρανό μέχρι τη Γη) που εξεράγει στην ατμόσφαιρα (κραυγή της Έριδας) και κάποιο τμήμα του έπεσε επί του εδάφους οπότε ακούστηκε ο γδούπος της πτώσης που αποδίδεται στις θεές Αθηνά (βλέπε διάττοντα αστέρα της πρώτης μέρας) και Ήρα (αρμοδία θεότητα του ατμοσφαιρικού αέρα διαμέσου του οποίου διαδίδεται ο ήχος-γδούπος).
Αμέσως μετά τον γδούπο, ο Δίας προκάλεσε μια ‘κακιά ατμοσφαιρική διαταραχή’ και άρχισαν να πέφτουν ‘κόκκινες δροσοσταλίδες’ (Il.11.52-55). Η διαταραχή αυτή είναι επακόλουθο της πτώσης του μετεώρου και του κρατήρα που δημιουργήθηκε κατά την πτώση του εκτοξεύοντας σκόνη από το έδαφος και συντρίμμια του μετεώρου στην ατμόσφαιρα. Όλα αυτά έγιναν κόκκοι-πυρήνες συμπύκνωσης υδρατμών στην ατμόσφαιρα που λόγω αυξημένης υγρασίας (ήταν χαράματα, δίπλα στην θάλασσα με συνθήκες καύσωνα) άρχισαν να πέφτουν ως πρωινή δρόσος. Το κόκκινο χρώμα οφείλεται στα συστατικά του εδάφους της περιοχής.
6) Την ίδια μέρα, αλλά αργότερα, η
Ήρα φεύγει από τον Όλυμπο δια αέρος, περνά από την Ίμβρο όπου παίρνει μαζί της
τον θεό Ύπνο και φτάνει στο όρος Ίδη όπου ‘αποπλανά’ και κοιμίζει τον Δία, ώστε
ο Ποσειδών που ήδη έχει φτάσει στην Τρωάδα και έχει μπει στην μάχη να δράσει
υπέρ των Αχαιών (Il.13.10-40).
Η παρουσία του Κοσμοσείστη Ποσειδώνα συνδέεται με ελαφριά σεισμική δόνηση τόσο
στην ‘Σάμο της Θράκης’ όσο και στο ακρωτήριο Λεκτό, απέναντι από την Λέσβο,
καθώς η γη σείετε κάτω από τα πόδια του Ποσειδώνα ή της Ήρας στις αντίστοιχες
περιοχές. (Il.13.10-19,
Il.14.281-285). Επίσης,
η στάθμη της θάλασσας ανέβηκε προς τα πλοία και τις σκηνές των Αχαιών, (Il.14.392). Δημιουργήθηκε δηλαδή
ένα μικρό τσουνάμι εξ αιτίας του υποθαλάσσιου επίκεντρου του σεισμού.
Ο Ποσειδών λίγο πριν (Il.14.147-151), εβόησε ως 10000 άνδρες που ρίχνονται στην μάχη (βλέπε Άρης στο 2), ενώ η Ήρα που έχει παραλάβει τον Ύπνο κατευθύνεται καλυμμένη με σκοτεινό σύννεφο (Il.14.281-285) από την Ίμβρο προς το Λεκτό και το όρος Ίδη. Η περιγραφή του φαινομένου είναι παρόμοια με το (2). Θραύση μεγάλου μετεώρου πάνω από την Ίμβρο που ο κρότος ακούστηκε στην Τρωάδα.
Το νέφος των θραυσμάτων από την Ίμβρο έφτασε στο Λεκτό, ωθούμενο από την αρχική ταχύτητα εισόδου του μετεώρου στην ατμόσφαιρα, καθώς η φορά του ανέμου που δίδεται από το ομηρικό κείμενο είναι αντίθετη (Il.12.252-254). Όμως αυτή η κίνηση σταδιακά επιβραδύνεται λόγω τριβών μέχρι μηδενισμού, οπότε από το Λεκτό, το νέφος των θραυσμάτων κινούμενο με την φορά του ανέμου φτάνει στην κορυφή του όρους Ίδη, η οποία καλύπτεται από ‘χρυσό-κίτρινο πυκνό νέφος’ (Il.14.343-345). Με αυτό ο Δίας κάλυψε την κορυφή του βουνού για να μην φαίνονται οι ερωτοτροπίες των δύο θεών.
Το κίτρινο χρώμα έχει σχέση με την χημική σύσταση του μετεώρου. Ας θυμηθούμε ότι και το ‘αστροπελέκι’ της προηγούμενης μέρας (βλέπε 4), είχε οσμή θείου και φυσικά το θείον έχει χρώμα κίτρινο. Η απόδοση της κίνησης των θραυσμάτων του μετεώρου μέσα στον ατμοσφαιρικό αέρα, στην Ήρα, είναι εναρμονισμένη με την υπευθυνότητα που έχει η συγκεκριμένη θεά (Ήρα-αήρ).
7) Μέσα από αυτό το κίτρινο νέφος, ο Δίας λίγο αργότερα θα απαντήσει στην προσευχή του Νέστορα με βροντή, αλλά όχι και με αστραπή (Il.15.377-380) που προπορεύεται της βροντής. Επίσης, αν εξ αιτίας της περιγραφόμενης ζέστης και της μεσημεριανής ώρας θα μπορούσαμε να υποθέσουμε την ύπαρξη μιας θερμικής καταιγίδας, τα συγκεκριμένα κίτρινα νέφη απέχουν από την περιγραφή των καταιγιδοφόρων νεφών (cumulonimbus). Άρα τείνουμε να δεχτούμε μια ακόμη θραύση μετεώρου πάνω από το βουνό.
8) Το ομηρικό κείμενο παράλληλα
με την περιγραφή της μάχης κατά την 4η μέρα, δίνει την πληροφορία
ενός σταδιακού σκοτεινιάσματος που
ξεκινά από την ώρα θανάτου του Σαρπηδόνα (Il.16.567-568) και εξελίσσεται
και μετά την ώρα θανάτου του
Πατρόκλου (Il.17.269-270).
Αν και μιλά για ‘νύκτα ολοήν-κακιά νύκτα’
ή για ‘ηέρα πολλήν-πολύ σκοτάδι’ που
άπλωσε ο Δίας στο πεδίο της μάχης, η ορατότητα συνεχίζει να υφίσταται, καθώς η
μάχη διεξάγεται κανονικά. Όπως έχουμε αναλύσει σε άρθρο μας στο επιστημονικό περιοδικό Mediterranian Archaeology and Archaeometry, Vol. 14, n. 1, pp93-102
(Papamarinopoulos et al, 2014), πρόκειται για μια μερική ηλιακή έκλειψη που εξελίσσεται
μέσα στο μεσημέρι.
Ταυτόχρονα με αυτό το σκοτείνιασμα, ο Δίας ρίχνει πάλι κόκκινες δροσοσταλίδες (Il.16.459), όπως τα χαράματα (βλέπε 5). Το φαινόμενο αυτό είναι συνέχεια του πρωινού φαινομένου, καθόσον η περιγραφόμενη άπνοια έχει συντηρήσει την σκόνη των θραυσμάτων στην ατμόσφαιρα και επιπλέον είναι γνωστό ότι κατά την διάρκεια της ηλιακής έκλειψης, η θερμοκρασία μειώνεται απότομα, ενώ η υγρασία αυξάνει απότομα. Συνεπώς την ώρα εκείνη, εξ αιτίας της έκλειψης ευνοήθηκαν οι συνθήκες (αύξηση της υγρασίας) ώστε να επαναληφθεί το φαινόμενο της ‘δρόσου’ μέσα στο μεσημέρι.
Στην συνέχεια και ενώ η ηλιακή
έκλειψη πλησιάζει την μέγιστη φάση της, η θεά Αθηνά ως μία ‘πορφυρή νεφέλη’ επικάθεται επί του
εδάφους καλύπτοντας όλο το στράτευμα (Il.17.543-555). Αυτή η ομίχλη επιδεινώνει την ήδη μειωμένη
ορατότητα λόγω της ηλιακής έκλειψης. Και κάτω από αυτές τις συνθήκες ο Αίας
αναφωνεί ότι δεν μπορεί να διακρίνει τίποτα και η μάχη διακόπτεται (Il.17. 643-651).
Λόγω της αύξησης της υγρασίας, όλο το εναπομείναν νέφος σκόνης-κόκκοι συμπύκνωσης ‘βάρυνε’ και ‘έφτασε’ επί του εδάφους ως κόκκινη ομίχλη. Η απώλεια ορατότητας κράτησε μόνο λίγα λεπτά, όσο διαρκεί η μέγιστη φάση της ηλιακής έκλειψης. Το ομηρικό κείμενο είναι σαφές ως προς την συνύπαρξη δύο φαινομένων, a) της ηλιακής έκλειψης και b) της κοκκινωπής ομίχλης, καθώς ο Δίας έκανε δύο πράγματα: Σκόρπισε το σκοτάδι και απομάκρυνε την ομίχλη (‘ηέρα μεν σκέδασεν και άπωσεν ομίχλην’). Οπότε ο Ήλιος επανα-έλαμψε. (Il.17. 648-650).
9) Το απόγευμα της ίδιας μέρας, Αχαιοί και Τρώες μάχονται πάνω και δίπλα στα πλοία των Αχαιών. Τότε ο Αχιλλέας στάθηκε πάνω στην τάφρο και φώναξε με αλλοιωμένη τρομερή φωνή ώστε οι Τρώες να φοβηθούν. Η αλλοίωση της φωνής καθώς και ένα χρυσό-κίτρινο νέφος που τον στεφανώνει και που ανάμεσα του καίει φλόγα λαμπρή, αποδίδονται στην θεά Αθηνά (Il.18.203-229). Αυτά όλα συμβαίνουν στην πεδιάδα της Τροίας που βρίσκεται πίσω από την πλάτη του Αχιλλέα που είναι ανεβασμένος στην τάφρο κοιτώντας τα στρατεύματα που είναι κοντά στα πλοία. Παρατηρούμε πάλι την εμφάνιση κίτρινου νέφους (βλέπε 6), μαζί με φλόγα. Φαίνεται ότι εξεράγει και άλλο μετέωρο, ενώ ένας φλεγόμενος μετεωρίτης έπεσε πιθανόν κοντά σε ξερά χόρτα τα οποία αναφλέγηκαν (ευνοείται η ανάφλεξη λόγω των συνθηκών καύσωνα που περιγράφονται). Το κίτρινο χρώμα δείχνει την κοινή χημική σύσταση όλων των μετεώρων. Η περιγραφή τελειώνει με την Ήρα που προκαλεί πρόωρη δύση του Ηλίου (Il.18.239-241). Το κίτρινο νέφος των θραυσμάτων διασκορπιζόμενο μέσα στον αέρα-Ήρα έδωσε την αίσθηση ότι σκοτείνιασε πρόωρα.
10) Η επόμενη μέρα ξεκινά με
ισχυρές ιαχές της Αθηνάς και του Άρη (Il.20.20-75), που ακούγονται σε όλη την Τρωάδα και με την
ισχυρότατη βροντή του Δία, ταυτόχρονα με την εκδήλωση ισχυρού σεισμού εκ μέρους
του Ποσειδώνα και υπόκωφο βουητό του Άδη. Η μάχη ξεκινά, ενώ οι θεοί είναι
καλυμμένοι με πυκνό σύννεφο (Il.20.149-150)
κοντά στο τείχος του Ηρακλή (προς τον Ελλήσποντο). Άλλο ένα σύννεφο στέλνει η
Ήρα-αήρ στο πέρασμα του ποταμού Ξάνθου-Σκάμανδρου (κοντά στον Τύμβο του Ίλου)
που διεξάγεται η μάχη μεταξύ Αχιλλέα και Τρώων (Il.21.6-7).
Η περιγραφή ταιριάζει με ισχυρή έκρηξη μεγάλου μετεώρου, όχι πάνω από την Τρωάδα καθόσον δεν περιγράφεται λάμψη-αστραπή. Ο αέρας όμως μετέφερε δύο νέφη σκόνης-θραυσμάτων στην Τρωάδα. Στην Tonguska (1908), η έκρηξη ακούστηκε σε απόσταση 800 χλμ, χωρίς να παρατηρηθεί η λάμψη. Η ισχυρή έκρηξη προκαλεί ισχυρό ωστικό κύμα και επαγώγιμο σεισμό. Στο φαινόμενο του Chelyabisk (2013) σεισμικά κύματα καταγράφηκαν σε απόσταση 4000 χλμ..
Αποτέλεσμα του σεισμού είναι η πτώση χωμάτων και βράχων από τα τοιχώματα του ποταμού Ξάνθου μέσα στο νερό, οπότε εκεί στο στενό πέρασμα ανακόπτεται η κανονική ροή των υδάτων και το ποτάμι υπερχειλίζει προς την πεδιάδα (Il.21.213-330). Η ανάδευση των υδάτων και τα πολλά πτώματα ‘κοκκινίζουν’ τα νερά του ποταμού που απειλούν να πνίξουν τον Αχιλλέα. Η Αθηνά (βλέπε διάττων αστήρ) και ο Ποσειδών (βλέπε σεισμός) πληροφορούν τον Αχιλλέα ότι το φαινόμενο είναι παροδικό καθώς βεβαίως η δύναμη των υδάτων γρήγορα ‘σπρώχνει’ τα χώματα και τις πέτρες, αποκαθιστώντας την φυσιολογική ροή του ποταμού.
11) Ενώ ακόμη τα νερά του ποταμού κατακλύζουν την πεδιάδα, ακούγεται άλλη μια έκρηξη μεγάλου μετεώρου από την κατεύθυνση του Αιγαίου Πελάγους, ενώ το ωστικό κύμα (‘χαλεπή όρσουλα θύελλα’) μαζί με δύο φλεγόμενους μετεωρίτες πέφτουν κοντά στον Ξάνθο ποταμό δίνοντας την εντύπωση ότι το ποτάμι φλέγεται (Ιλ.21.328-382). Το φαινόμενο περιγράφεται ως η ιαχή της Ήρας (αντίλαλος στην ατμόσφαιρα) που ζήτησε από τον Ήφαιστο να ‘φανερώσει τις φλόγες του’. Η κατεύθυνση του μετεώρου είναι ‘από την θάλασσα’ με την ώθηση του νοτιοδυτικού ανέμου, δηλαδή από την κατεύθυνση της Λήμνου, όπου σύμφωνα με το ομηρικό κείμενο βρίσκεται το εργαστήριο του Ηφαίστου (θεός της φωτιάς). Το φαινόμενο σταματά κατόπιν εντολής της Ήρας.
Μετά από όλα αυτά το ομηρικό
κείμενο παρουσιάζει όλους τους θεούς να ρίχνονται στην μάχη και να συγκρούονται
μεταξύ τους. Το κακό που γίνεται είναι πολύ μεγάλο καθώς ‘ συν δ’ έπεσον μεγάλω πατάγω, βράχε’ ευρεία χθών, αμφι δε σάλπισεν μέγας
ουρανός’ (Il.21.385-390).
Η ‘παλαιά φυσική επιστήμη’
κρυμμένη πίσω από μύθο και θεολογία…
Μια έντονη βροχή διαττόντων αστέρων, με μεγάλα μετέωρα που εκρήγνυνται
στην ατμόσφαιρα, με μετεωρίτες που φτάνουν επί του εδάφους και που όλα αυτά ως θεϊκές παρεμβάσεις προκαλούν τρόμο και
ερωτηματικά στους μαχόμενους.
Όμως αυτό το φαινόμενο υποδεικνύει
την κοντινή διέλευση κάποιου κομήτη ή αστεροειδή από τον οποίο προέρχονται όλα
αυτά τα θραύσματα. Και πράγματι η μυθολογία αναφέρει ότι κατά την άλωση της Τροίας,
που συνέβη περίπου ένα μήνα μετά τα περιγραφόμενα συμβάντα της Ιλιάδας,
εμφανίστηκε ένας κομήτης που ταυτίστηκε μυθολογικά με την Ηλέκτρα, μητέρα του
Δάρδανου, ιδρυτή της Τροίας, η οποία με λυμένα τα μαλλιά της τριγύριζε στον
ουρανό, θρηνώντας για το μεγάλο κακό:
‘Κατ’
άλλους δε εκείνη είναι η Ηλέκτρα, η μήτηρ του Δαρδάνου και πρόγονος των
Τρωαδιτών. Και ότε κατεστρέφετο η Τρωάς, τόσον ελυπήθη, ώστε έλυσε την κόμην
αυτής και έφυγεν εκείθεν, δια να μη βλέπει την δυστυχίαν των απογόνων αυτής.
Έγινεν όμως κομήτης και φαίνεται ενίοτε αλλού.’
(ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
ΣΤΑΓΕΙΡΗΤΗ : ΩΓΥΓΙΑ Ή ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ
ΒΙΒΛΟΣ Α, ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΗ, Περί των Πλειάδων )
(Στο νεφέλωμα των Πλειάδων (η γνωστή Πούλια) υπάρχουν 7 αστέρες ορατοί δια γυμνού οφθαλμού που φέρουν ονόματα θεοτήτων-μητέρων. Το ένα εξ αυτών φέρει το όνομα της Ηλέκτρας).
Μπορεί άραγε να υπάρχει κάποια
σύνδεση αυτής της αναφοράς με τα περιγραφόμενα στην Ιλιάδα;