Της Ειρήνης Σπανοπούλου
Το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο 4ο τεύχος του περιοδικού Unlocking the Truth
Ίσως ακούγεται σαν τίτλος ταινίας κι όμως πρόκειται για πραγματικά γεγονότα, όλα συνταρακτικά και ιδιαίτερα. Ας δούμε τι συμβαίνει στον κόσμο όταν οι ψυχές αποφασίσουν να μας δείξουν ότι υπάρχουν ανάμεσα μας.
Δεν πέρασε πολύς καιρός από την τελευταία μας αναζήτηση και όμως το παρελθόν μας καλεί ξανά κοντά του, διαισθανόμενο την ανικανοποίητη ανάγκη μας να ξεδιαλύνουμε τα νεφελώδη μυστήρια που το καθιστούν δυσδιάκριτο. Τα φαντάσματα του μας φωνάζουν, όχι μόνο για να ακουστούν για άλλη μια φορά οι ιστορίες τους πριν χαθούν στην λήθη, αλλά και για να ανακουφίσουν τις κουρασμένες ψυχές που ακόμα ταξιδεύουν στους αιώνες. Γιατί αν δεν ήταν αυτοί που ξαναγύρισαν για να μας εξηγήσουν ότι ο σαρκικός μας θάνατος δεν είναι το τέλος, πως θα παίρναμε κουράγιο για να συνεχίσουμε αυτόν τον ατέρμονο κύκλο; Η ουράνια ψυχή δεν θα μπορούσε να είναι απλά άλλη μια σκιά στον σκοτεινό Άδη. Οι ψυχές τότε, όπως συμβαίνει και σήμερα, είχαν η κάθε μια ξεχωριστή προσωπικότητα, ποιότητα και προσανατολισμό. Η κοινωνία που δημιουργούσαν ήταν πολύπλοκη και ακούραστη, απαλλαγμένη από τις επιταγές της θνητής φύσης. Με την φροντίδα των Θεών, οι άνθρωποι αυτά τα γνώριζαν από την αρχή και αν ακόμα με το πέρασμα των χρόνων τα αμφισβητούσαν, οι πεθαμένοι επέστρεφαν για να τους τα επιβεβαιώσουν. Οι περιπτώσεις που μας έχουν σωθεί σχετικά με το θέμα ποικίλουν ανάλογα το είδος της επαφής. Άνθρωποι που επέστρεψαν στην ζωή, φαντάσματα και αδικοχαμένες ψυχές που αρνούνταν να αφήσουν πίσω την ανολοκλήρωτη ζωή τους για να διεκδικήσουν μια καινούρια, συνθέτουν μια εικόνα με έντονη μεταφυσική δραστηριότητα, κάπως τρομακτική αλλά ταυτόχρονα δελεαστική. Αντλώντας λοιπόν πληροφορίες τόσο από ιστορίες παλιές πλην όμως αξιόπιστες όπως αυτές που χρησιμοποιεί ο Πλάτωνας, όσο και από τις καταγεγραμμένες ιστορίες, ας ξεκινήσουμε ένα ταξίδι στις παρυφές του ονείρου και της πραγματικότητας.
ΟΙ ΜΕΤΑΘΑΝΑΤΙΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΤΩΝ ΨΥΧΩΝ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
Ότι γνωρίζουμε μέχρι και σήμερα για την τύχη της ψυχής μετά θάνατο, εκτός από την θεωρητική θεολογική και φιλοσοφική τοποθέτηση των αρχαίων, το γνωρίζουμε μέσα από μαρτυρίες ανθρώπων που επέστρεψαν στην ζωή προκειμένου να ενημερώσουν τους ζωντανούς σχετικά. Ακούγεται περίεργο αλλά στην πραγματικότητα, βασισμένοι σε αυτές τις διηγήσεις χτίσαμε ολόκληρα θρησκευτικά και φιλοσοφικά συστήματα τα οποία τα ενστερνίστηκαν αμέτρητοι άνθρωποι ανά τους αιώνες. Αν αυτό φέρνει σε δύσκολη θέση την δύσπιστη ή καλύτερα την άπιστη κοινή γνώμη, εντούτοις για τους αρχαίους ήταν πολύτιμες πληροφορίες προερχόμενες κατευθείαν από την πηγή, με την άδεια να μαθευτούν από τους ίδιους τους Θεούς. Προσωπικότητες που για τον σύγχρονο κόσμο αποτελούν τους πυλώνες της λογικής και του πνεύματος, διηγούνταν τέτοιες ιστορίες προς γνώση και συμμόρφωση. Ιστορικοί, φιλόσοφοι αλλά και παραδοξογράφοι, εκείνοι δηλαδή οι συγγραφείς που έσπευδαν να καταγράψουν οτιδήποτε έκανε εντύπωση, μας άφησαν πλούσιο υλικό με τέτοιου είδους περιστατικά, όλα αρκετά ενδιαφέροντα και οπωσδήποτε αρκετά αληθινά για να ταράξουν τα νερά και άξια για να αποτυπωθούν ανεξίτηλα στην παγκόσμια μνήμη.
Ο μύθος του Ηρός είναι ίσως ο πρώτος που μας έρχεται στο μυαλό όταν αναφερόμαστε στο συγκεκριμένο θέμα. Ο Πλάτωνας λοιπόν έλεγε πως ο Ήρ, ο οποίος ήταν γιος του Αρμενίου από την Παμφυλία, πέθανε σε κάποια μάχη και μετά από ένα διάστημα δέκα ημερών, λίγο πριν τον κάψουν, αυτός αναστήθηκε με εντολή των Θεών και διηγήθηκε όσα συμβαίνουν στην ψυχή αφού αποχωριστεί το σώμα της. Ο Πλούταρχος στο έργο του “ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΥΠΟ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΒΡΑΔΕΩΣ ΤΙΜΩΡΟΥΜΕΝΩΝ ” μας διηγείται δια μέσω του Ολύμπιχου, ότι ο Θεσπέσιος από τους Σόλους της Κιλικίας που ήταν ακόλαστος και ανήθικος, αναστήθηκε τρεις μέρες μετά τον θάνατο του και αφού διηγήθηκε τι είδε να συμβαίνει μετά θάνατο, έζησε όντας πιο δίκαιος και συνετός. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στον Ευρύνου από την Νικόπολη, ο οποίος μετά από δεκαπέντε μέρες από την κηδεία του ανεστήθη, και αφού είπε στους συνανθρώπους του όσα οι θεοί του επέτρεψαν να πει, ο ίδιος έζησε για κάμποσο καιρό ακόμα όντας πολύ πιο δίκαιος απ’ ότι ήταν στην προηγούμενη ζωή του. Παρομοίως και ο Ρούφος από τους Φιλίππους της Μακεδονίας, αναστήθηκε τρεις μέρες μετά τον θάνατο του με εντολή των Θεών του Κάτω Κόσμου και αφού έδειξε στους ανθρώπους μέσα από τελετές τι είχε δει, πέθανε για άλλη μια φορά. Αλλά και ο Απολλώνιος ο Τυανέας φαίνεται πως μπορούσε να εμφανίζεται κατά βούληση μετά θάνατον και να επιβεβαιώνει τόσο την ύπαρξη όσο και την θεία φύση της ψυχής όπως διαπιστώνουμε και από το εξής περιστατικό.
Κάποια φορά μετά τον θάνατο του Απολλώνιου, ανάμεσα στους συνεχιστές του, ήταν και ένας νεαρός ο οποίος υποστήριζε πως αν και ζητούσε από τον νεκρό να εμφανιστεί εκείνος δεν φαινόταν πουθενά με αποτέλεσμα να επιβεβαιώνεται η πίστη του ότι η ψυχή δεν είναι αθάνατη. Ωστόσο κάποια στιγμή μετά από κάποιους μήνες ενώ ο νεαρός άπιστος κοιμόταν αναπήδησε έντρομος και άρχισε να φωνάζει πως πλέον πίστευε καθώς, όπως διαβεβαίωσε όσους βρίσκονταν κοντά του, τον επισκέφτηκε ο Απολλώνιος επιβεβαιώνοντας τον πως η ψυχή είναι υπαρκτή, είναι μέρος της θείας πρόνοιας και σκοπός της είναι να απελευθερωθεί από τα γήινα δεσμά. Μια κάπως διαφορετική ιστορία μας αφηγείται ο Πλούταρχος στο “ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΔΑΙΜΟΝΙΟΥ” . Ο Τίμαρχος ο Χαιρωνεύς, ένας νεαρός ευγενής, επισκέφτηκε το Τροφώνιον άντρο όπου και παρέμεινε για 2 νύχτες και 1 μέρα. Και ενώ οι φίλοι του που τον περίμεναν να επιστρέψει τον θρηνούσαν καθώς τον θεωρούσαν νεκρό, εκείνος γύρισε λέγοντας τους την εμπειρία του. Ότι δηλαδή αφού δέχθηκε ένα χτύπημα δυνατό στο κεφάλι, η ψυχή του ξεχύθηκε από το άνοιγμα που είχε δημιουργηθεί και άρχισε να αντιλαμβάνεται τον θαυμάσιο κόσμο του επέκεινα. Καθ’ όλη την διάρκεια παραμονής του εκεί ήταν και μια φωνή που του εξηγούσε τι έβλεπε όμως καθώς του είπε πως δεν χρειάζεται να αναρωτιέται καθώς ύστερα από 3 μήνες θα τα γνώριζε από πρώτο χέρι, εκείνος επέστρεψε στην πραγματικότητα. Ύστερα από 3 μήνες ο νεαρός Τίμαρχος πέθανε όπως είχε προβλέψει η αόρατη φωνή.
ΌΤΑΝ ΟΙ ΨΥΧΕΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΥΝ ΜΕ ΤΙΣ ΕΥΛΟΓΙΕΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ
Η ψυχή μπορούσε να ανακτήσει για κάποιο χρονικό διάστημα ακέραια την ανθρώπινη μορφή της ή να επιστρέψει για λίγο στο νεκρό της σώμα προκειμένου να εκφράσει την θεία βούληση, να βοηθήσει τους συνανθρώπους της ή ακόμα για να πραγματοποιήσει κάποια επιθυμία της πριν ξαναγυρίσει στον Κάτω Κόσμο, πάντα όμως με την συγκατάθεση των θεών όπως δηλώνουν και οι ίδιες με την πρώτη ευκαιρία. Έτσι, ο περιπατητικός φιλόσοφος Αντισθένης μας σώζει πως κάποτε ο Ρωμαίος Ακίλιος Γλαβρίων παρατάχθηκε με το στράτευμα του εναντίον του Αντιόχου στις Θερμοπύλες. Και αφού ο τελευταίος τράπηκε σε φυγή με όσους άντρες κατάφεραν να σωθούν, οι Ρωμαίοι έμειναν πίσω προκειμένου να
συγκεντρώσουν τα λάφυρα από τους νεκρούς στρατιώτες. Τότε ο Βούπλαγος από την Συρία, ο οποίος βρισκόταν στην υπηρεσία του Αντίοχου και ο οποίος είχε πεθάνει από 12 μαχαιριές, άνοιξε τα μάτια του και διέταξε τους Ρωμαίους να σταματήσουν να ατιμάζουν τους νεκρούς γιατί αυτό δυσαρεστούσε τον Δία. Ο Πτολεμαίος Χέννος στην “ ΠΑΡΑΔΟΞΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ” του μας λέει πως ο Αίσωπος ο οποίος είχε σκοτωθεί από τους Δελφούς αναστήθηκε και πήρε μέρος στην μάχη των Θερμοπυλών. Ο Πρόκλος στο “ ΕΙΣ ΤΑΣ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ” μας σώζει πως ο Ναυμάχιος ο Ηπειρώτης κατέγραψε την ιστορία του Πολύκριτου του Αιτωλού, ο οποίος αφού είχε πεθάνει για 9 μήνες αναστήθηκε προκειμένου να δώσει τις καλύτερες συμβουλές του στην συνέλευση που οργάνωναν εκείνη την εποχή οι συμπατριώτες του Αιτωλείς. Και ο Φλέγων από τις Τραλλείς στο “ ΠΕΡΙ ΘΑΥΜΑΣΤΩΝ ” μας σώζει την ιδιαίτερη ιστορία της Φιλιννίτσας. Η Φιλιννίτσα, κόρη του Δημόστρατου και της Χαριτώς, πέθανε λίγο μετά αφού παντρεύτηκε τον Κρατερό. Ύστερα από έξι μήνες όμως η κοπέλα αναστήθηκε και άρχισε να επισκέπτεται τα βράδια τον Μαχάτη, έναν νεαρό που είχε ερωτευτεί, έχοντας μαζί του σαρκική επαφή. Η όλη διαδικασία κράτησε για μερικές μόνο νύχτες αφού οι δικοί της όταν πληροφορήθηκαν τι είχε συμβεί έτρεξαν να την δουν. Τότε εκείνη τους είπε ότι εφόσον την ανακάλυψαν έπρεπε να γυρίσει πίσω μια για πάντα και ότι είχε επιστρέψει με την άδεια των Θεών. Το σημαντικότερο στην όλη ιστορία είναι πως ο Μαχάτης δεν ήξερε ότι η κοπέλα ήταν νεκρή.
ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ, ΟΙ ΑΠΕΛΠΙΣΜΕΝΟΙ ΠΕΡΙΠΛΑΝΩΜΕΝΟΙ ΤΗΣ ΦΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Άφθονο υλικό υπάρχει και για τις καταγεγραμμένες περιπτώσεις όπου κάποιο φάντασμα έκανε την εμφάνιση του. Πριν συνεχίσουμε πρέπει να διευκρινίσουμε πως την λέξη “φάντασμα” την όριζε μια πολύπλοκη ερμηνεία. Φάντασμα ήταν το πνεύμα, το όραμα, η οπτασία ή ο δαίμονας το οποίο κατά περίπτωση γινόταν αντιληπτό από την ανθρώπινη συνείδηση. Οι δαίμονες για τους αρχαίους Έλληνες ήταν οι ψυχές που είχαν ξαναβρεί την θεϊκή τους φύση και δεν επιθυμούσαν πλέον να ξαναγεννηθούν. Αυτές παρέμεναν κοντά στους ανθρώπους ως φύλακες και καθοδηγητές τους. Οι δαίμονες διακρίνονταν σε αγαθοδαίμονες και κακοδαίμονες. Και εδώ το πράγμα μπερδεύεται καθώς οι κακοδαίμονες είναι ψυχές με κακές προθέσεις που κάποιες φορές όμως έμοιαζαν περισσότερο με τέρατα, αιμοδιψή και ύπουλα. Επίσης ως δαίμονες περιγράφονται και κακόβουλες οντότητες που μπορούσαν και καταλάβουν ανθρώπινα σώματα ή όντα που μπορούσαν να υλοποιηθούν και να δραστηριοποιηθούν κατά βούληση στο πεδίο μας. Γενικότερα όμως τα φαντάσματα, όπως πιστεύεται και σήμερα, ήταν οι ψυχές που εμφανίζονταν διατηρώντας την εικόνα της τελευταίας ενσάρκωσης τους, είτε για να διευθετήσουν κάποια προσωπική εκκρεμότητα είτε γιατί στοιχειώνουν ένα μέρος είτε τελικά γιατί αρπάζονταν τόσο δυνατά από την θνητή ζωή που αρνούνται να την εγκαταλείψουν.
Ο Φλέγων από τις Τραλλείς στο “ΠΕΡΙ ΘΑΥΜΑΣΤΩΝ” μας σώζει την διήγηση του Ιέρωνα από την Αλεξάνδρεια κατά την οποία ο Πολύκριτος από την Αιτωλία πέθανε την τέταρτη μέρα από τον γάμο του. Όταν η γυναίκα του γέννησε, το παιδί που έφερε στον κόσμο ήταν παραμορφωμένο κι έτσι οι κάτοικοι της πόλης αφού συμβουλεύτηκαν τους μάντεις αποφάσισαν να το κάψουν μαζί με την μητέρα του έξω από την πόλη. Καθώς ήταν έτοιμοι να το πράξουν εμφανίστηκε το φάντασμα του Πολύκριτου, ντυμένο στα μαύρα και ζήτησε να του δώσουν το παιδί του χωρίς να το αγγίξουν. Αυτό τόνισε έπρεπε να γίνει σύντομα γιατί η διορία παραμονής του στην επιφάνεια που του είχαν εγκρίνει οι θεοί ήταν συγκεκριμένη. Σύμφωνα με τον Πλήνιο τον νεότερο, ο στωικός φιλόσοφος Αθηνόδωρος κάποια φορά αποφάσισε να μείνει σε ένα σπίτι στην Αθήνα που όλοι το απέφευγαν γιατί ήταν στοιχειωμένο. Ο φιλόσοφος, ο οποίος δεν πίστευε στα φαντάσματα, μετακόμισε αμέσως μιας και το ενοίκιο ήταν αρκετά φτηνό, σύμφωνα με τις προτιμήσεις του. Το ίδιο βράδυ του παρουσιάστηκε το φάντασμα του σπιτιού. Ήταν ένας βασανισμένος γέρος με αλυσίδες στα χέρια και στα πόδια. Αφού το ακολούθησε μέχρι έξω στην αυλή και καθώς κατάλαβε τι έπρεπε να κάνει γύρισε στο σπίτι για να κοιμηθεί. Την επόμενη μέρα έσκαψε στο σημείο που του είχε υποδείξει το φάντασμα και εκεί βρήκε τον σκελετό του. Αφού του απέδωσε τις πρέπουσες τιμές η ψυχή αναπαύτηκε και το φάντασμα εξαφανίστηκε.
Κάποτε πάλι, στον Παυσανία, τον τύραννο της Κορίνθου, στάλθηκε η Κλεονίκη, μια παρθένα από το Βυζάντιο προκειμένου να πλαγιάσει μαζί του. Από συστολή, η κοπέλα ζήτησε να μην υπάρχει φωτισμός για να μπει στο δωμάτιο του τυράννου, καθώς όμως τον πλησίασε αυτός τρόμαξε και την σκότωσε. Από τότε το αγανακτισμένο φάντασμα της κοπέλας τον στοίχειωσε με αποτέλεσμα να αναζητήσει ο Παυσανίας λύση στο νεκρομαντείο της Ηράκλειας. Αφού της ζήτησε να παρουσιαστεί, την ικέτευσε να τον συγχωρήσει πράγμα που εκείνη δέχτηκε αφού του προφήτευσε εμμέσως τον επικείμενο θάνατο του. Συγκλονιστικές είναι και οι πληροφορίες που μας δίνει ο Φιλόστρατος, ο βιογράφος του δαιμόνιου Απολλώνιου από τα Τύανα. Ο χαρισματικός Απολλώνιος κατά την διάρκεια της ζωής του, μεταξύ άλλων, επιδόθηκε σε εξορκισμούς, σε συζητήσεις με φαντάσματα καθώς και σε κατευναστικές πράξεις προκειμένου να τα εξευμενίσει. Κατά την παραμονή του Απολλώνιου στην Ινδία, τον επισκέφθηκε μια γυναίκα με τον γιό της, ο οποίος όπως υποστήριζε η ίδια ήταν δαιμονισμένος. Τότε ο Απολλώνιος χωρίς δισταγμό έβγαλε μέσα από το παιδί την ψυχή ενός άνδρα που σκοτώθηκε στον πόλεμο. Αυτός ήταν παντρεμένος με μια γυναίκα η οποία τον ατίμασε παίρνοντας στην θέση του κάποιον άλλο τρεις μέρες μετά τον θάνατο του. Η ψυχή τότε αγανακτισμένη απαρνήθηκε τον έρωτα των γυναικών και κατάλαβε το σώμα του παιδιού, υποσχόμενη πως αν την αφήσουν να συνεχίσει την κατάληψη της θα παρείχε πολλά αγαθά στο παιδί. Κατά τον ίδιο τρόπο, απάλλαξε και έναν νεαρό Κερκυραίο από τον δαίμονα που τον είχε καταλάβει. Ο δυστυχισμένος νέος φερόταν προσβλητικά και είχε απρόβλεπτη συμπεριφορά γεγονός που τον καθιστούσε ανήθικο και αισχρό. Ο Απολλώνιος, που εκείνη την εποχή ήταν στην Αθήνα, έκανε λόγο για τις σπονδές όταν ο θρασύς νέος τον διέκοψε γελώντας και μιλώντας χυδαία. Ο Απολλώνιος αφού διέκρινε ποιος δαίμονας ήταν αυτός που πραγματικά μιλούσε, τον εξόρισε και ο νέος επανήλθε στην φυσιολογική του κατάσταση.
Κάποια άλλη φορά, πορευόμενος μαζί με τους συντρόφους του προς τον Ινδό ποταμό υπό το φως της σελήνης είδε το φάντασμα της Έμπουσας, το οποίο εμφανιζόταν και χανόταν αλλάζοντας μορφές. Ο Απολλώνιος καθώς γνώριζε τον τρόπο μπόρεσε και τους προστάτεψε απομακρύνοντας την. Σύμφωνα με τον φιλόσοφο η Έμπουσα ήταν γνωστή και σαν Λάμια αλλά και Μορμολύκη. Αν και το συγκεκριμένο πλάσμα συγκαταλέγεται σε αυτά που είναι υπό την εξουσία της θεάς Εκάτης, παρόλα αυτά φαίνεται πως μπορεί και δραστηριοποιείται με δική του πρωτοβουλία στον κόσμο μας. Η ακόλουθη ιστορία ίσως είναι και η βεβαίωση στον ισχυρισμό. Όταν ήταν στην Κόρινθο ο Απολλώνιος είχε έναν μαθητή τον Μένιππο τον Λύκιο. Αυτός ερωτεύτηκε μια κοπέλα που δεν ήταν από εκείνα τα μέρη και αποφάσισε να την παντρευτεί. Ο Απολλώνιος που παρακολουθούσε από κοντά την κατάσταση και είχε εντοπίσει το φάντασμα περίμενε μέχρι την ημέρα του γάμου για να την ξεσκεπάσει. Τότε αποκάλυψε πως η κοπέλα ήταν στην πραγματικότητα μια Έμπουσα, ή
Λάμια ή Μορμολύκη, από αυτές που πάχαιναν τα θύματα τους, τα οποία ήταν συνήθως νέοι επειδή το αίμα τους είναι καθαρό, και τα έτρωγαν. Όμως τα περιστατικά υπερφυσικού χαρακτήρα δεν σταματούν εδώ. Άλλοτε, όταν βρισκόταν στην Αιθιοπία τυθάσεψε το φάντασμα ενός Σάτυρου που παρενοχλούσε τις γυναίκες της περιοχής δίνοντας του κρασί ενώ τέλος, κατατρόπωσε έναν δαίμονα με την μορφή επαίτη γέροντα που προκαλούσε αθεράπευτη επιδημία στους Εφέσιους. Η πιο σημαντική περιπέτεια όμως είναι αυτή κατά την οποία ο Απολλώνιος συνομίλησε με το φάντασμα του Αχιλλέα. Ο μυθικός ήρωας ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Απολλώνιου με καλή διάθεση γιατί όπως είπε οι Θεσσαλοί τον είχαν ξεχάσει και δεν τον μνημόνευαν πια. Αφού συζήτησαν κάμποσο ο Αχιλλέας ζήτησε από τον Απολλώνιο να μεταφέρει την δυσαρέσκεια του στους Θεσσαλούς λέγοντας πως αν δεν άλλαζαν στάση θα δοκίμαζαν την μανία του, στην συνέχεια τον προέτρεψε να βρει και να τιμήσει το άγαλμα του Παλαμήδη και τέλος να βρει και να απομακρύνει από κοντά του τον νεαρό Αντισθένη από την Πάρο γιατί είχε καταγωγή από την Τροία.
ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ
Αν εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι είμαστε μόνο πεπερασμένη σάρκα με ημερομηνία λήξης αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο εμποτισμένος με εγωισμό νους μας εθελοτυφλεί μπροστά στα γεγονότα. Ο Θαλής ο Μιλήσιος υποστήριζε πως ο αέρας είναι γεμάτο ψυχές, μια άποψη που έβρισκε μεγάλη απήχηση στους φιλοσοφικούς κύκλος της εποχής. Τα σύγχρονα φαντάσματα απευθύνονται σε ανθρώπους που κωφεύουν, δραστηριοποιούνται υπό συνθήκες που μπορούν να εξηγηθούν λογικά και έτσι χάνονται στην δίνη του χρόνου δυστυχισμένα. Κι όμως οι ιστορίες που έχουν να μας διηγηθούν, μας αφορούν όλους. Ας προσπαθήσουμε να τους ακούσουμε και να τους κατανοήσουμε. Έτσι κι αλλιώς δεν χρειάζεται να κάνουμε πολλά, αρκεί να στρέψουμε το κεφάλι μας στο πλάι και να αναρωτηθούμε φωναχτά τι θα ήθελε η ψυχή που βρίσκεται δίπλα μας.