του Νίκου Αποστολόπουλου
Το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο 12ο τεύχος του περιοδικού Unlocking the Truth
Μεταξύ του τέλους της δεκαετίας του 1950 και τις αρχές της δεκαετίας του 1960, δύο αδέρφια από το Τορίνο της Ιταλίας που άκουγαν στο όνομα Achille και Giovanni Judica Cordiglia, παθιασμένοι με τις τηλεπικοινωνίες και υποστηριζόμενοι μόνο από απίστευτη θέληση και ενθουσιασμό, όπως πολλοί άλλοι ραδιοερασιτέχνες, κατασκεύασαν στο σπίτι τους με αυτοσχέδια μέσα που προέρχονταν κυρίως από περισσευούμενο πολεμικό εξοπλισμό του Β’ ΠΠ, έναν σταθμό ακρόασης ραδιοφώνου, χάρη στον οποίο πρώτοι, και συχνά μοναδικοί σε εκείνα τα περιπετειώδη χρόνια που ο διαστημικός αγώνας ήταν συνεχώς στα χείλη και στις σκέψεις όλων, να συλλάβουν τα σήματα που εκπέμπονταν από τεχνητούς δορυφόρους αλλά και τις φωνές των αστροναυτών που μεταδίδονταν από το διάστημα.
Το ενδιαφέρον των δύο αδερφών για το ραδιόφωνο και τις τηλεπικοινωνίες γεννήθηκε μέσα τους από πολύ μικρή ηλικία όταν στα τέλη της δεκαετίας του '40 με τη βοήθεια του οικογενειακού ηλεκτρολόγου και ενός φίλου μηχανικού των γονιών τους, κατάφεραν να φτιάξουν τους πρώτους δέκτες και τις πρώτες κεραίες, δοκιμάζοντας αρχικά τις δυνάμεις τους σε εκπομπές σε κώδικα Μορς.Ήταν τότε που γεννήθηκε η φήμη των δύο αδερφών όταν το 1957 κατάφεραν να
«πιάσουν» τα σήματα που εξέπεμπαν οι Sputnik 1 και 2. Ο Σπούτνικ 1 ήταν ο
πρώτος τεχνητός δορυφόρος στην ιστορία. Εκτοξεύτηκε, ώστε να μπει σε τροχιά
στις 4 Οκτωβρίου 1957 από τη Σοβιετική Ένωση, και αποτελεί το πρώτο
αποφασιστικό βήμα της ανθρωπότητας στην εξερεύνηση του διαστήματος. Εκτοξεύτηκε
το 1957 από το Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στο Καζακστάν, με έναν πύραυλο R-7.
Κατασκευάστηκε και εκτοξεύτηκε από τη Σοβιετική Ένωση ως συμβολή στο Διεθνές
Γεωφυσικό Έτος 1957. Ήταν ο πρώτος μιας σειράς δέκα δορυφόρων με το ίδιο όνομα.
Ο επόμενος Σπούτνικ 2 μετέφερε τον πρώτο ζωντανό οργανισμό στο διάστημα, τη σκυλίτσα
Λάικα. Τα επόμενα χρόνια, τα δύο αδέρφια μπόρεσαν να καταγράψουν και να
ηχογραφήσουν σε κασέτες τις τεχνητές «φωνές» όλων των κύριων δορυφόρων που
έβαλαν σε τροχιά οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ καθώς και τις φυσικές φωνές των αστροναυτών.
Μία από τις πιο διάσημες καταγραφές, σύμφωνα με τα λεγόμενα τους, και με την οποία θα ασχοληθούμε σε αυτό το άρθρο, ήταν όταν εντόπισαν σοβιετικές φωνές που προέρχονταν από το διάστημα πριν από το πρώτο διαστημικό ταξίδι του Γκαγκάριν, το οποίο έληξε με τον θάνατο των κοσμοναυτών. Η Σοβιετική Ένωση δεν επιβεβαίωσε ποτέ την ύπαρξη αυτών των υποτιθέμενων ανθρώπινων αποστολών πριν από το Βοστόκ. Η αλήθεια είναι ότι στο διαστημικό πρόγραμμα της Σοβιετικής Ένωσης ο στρατιωτικός τομέας είχε αυξημένες αρμοδιότητες, κάτι που επέτρεπε την αποδοτική πολιτική της απόκρυψης και της μυστικότητας, καθώς και τη δημιουργία ελεγχόμενων εντυπώσεων στη Δύση σχετικά με τις δυνατότητες της ΕΣΣΔ. Έτσι το διαστημικό πρόγραμμα παρέμεινε απόρρητο -όπως και οι περισσότερες δραστηριότητες στην ΕΣΣΔ εκείνης της εποχής. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα δύο αδέρφια να αντιμετωπίσουν πολλές δυσκολίες στην προσπάθεια τους να ηχογραφήσουν τους σοβιετικούς. Με την μανία τους για μυστικότητα, οι σοβιετικοί δεν κοινοποιούσαν ποτέ τις εκτοξεύσεις εκ των προτέρων, όπως έκαναν οι Αμερικανοί, αλλά μόνο όταν η αποστολή είχε ξεκινήσει ή ακόμα και τελειώσει ώστε σε μία πιθανή βλάβη ή ένα ατύχημα να μην σπάσει ο μύθος της τεχνολογίας αιχμής που ήθελαν να συνδεθεί αναπόφευκτα με όλα όσα παρήγαγε ο κομμουνιστικός κόσμος.
Με άλλα λόγια, ενώ οι
ΗΠΑ ανακοίνωναν πάντα εκ των προτέρων κάθε διαστημική τους αποστολή, με τον κίνδυνο
να εκτεθούν αν κάτι πήγαινε στραβά στα μάτια των μέσων ενημέρωσης σε όλο τον
πλανήτη, οι Ρώσοι προφανώς δεν απέτυχαν ποτέ, γιατί ανακοίνωναν με
μεγαλοπρέπεια μόνο τις εκτοξεύσεις που ολοκληρωνόντουσαν με ευνοϊκό τρόπο.
Αυτή η στάση σήμαινε ότι για
πολλά χρόνια αρκετές ιστορίες σοβιετικών διαστημικών προγραμμάτων δεν ήταν
γνωστές στη δύση παρά πολύ μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, και η μόνη πηγή
πληροφόρησης του κοινού για αυτά τα μυστικά ήταν ακριβώς τα δύο αδέρφια, που τα
αποκάλυπταν στον κόσμο όπως ξετυλίγονταν, ζωντανά! Με εξοπλισμό που ανακτήθηκε όπως
αναφέραμε νωρίτερα από απομεινάρια πολέμου, αλλά κυρίως με την εξαιρετική
ευφυΐα τους, ο Achille και ο Giovanni Judica Cordiglia είχαν καταφέρει να κατανοήσουν
τα σήματα που αντάλλαζαν οι μυστικές σοβιετικές βάσεις όταν επρόκειτο να
πραγματοποιηθεί ένα διαστημικό πείραμα, οπότε όταν ο πύραυλος έφευγε πραγματικά
- εν αγνοία όλων – τα δύο αδέρφια περίμεναν να πιάσουν τη στιγμή μετάδοσης
δεδομένων στο έδαφος (είτε επρόκειτο για αυτόματο είτε για πιλοτικό όχημα). Η θέση
του Τορίνο ήταν τέτοια, σε σχέση με την τυπική τροχιά που ταξίδευαν τα
σοβιετικά διαστημόπλοια, ώστε να επιτρέπει τη βέλτιστη λήψη των
ραδιοεπικοινωνιών. Και οι δυο τους δεν έχασαν καθόλου, αποκτώντας με κάθε νέο
δελτίο που έβγαζαν στον Τύπο με αφορμή τις σοβιετικές διαστημικές αποστολές,
νέα εκτίμηση από τους δημοσιογράφους, που τους θεωρούσαν όλο και πιο
πρωταρχικές και καταρτισμένες πηγές πληροφόρησης.
Άλλες φορές ήταν οι Αμερικανοί που παρά τη διαφάνεια που τους διέκρινε, δημιουργούσαν προβλήματα που δύσκολα λύνονταν. Παραδειγματικός είναι ο τρόπος με τον οποίο οι δυο τους έλυσαν μια θεμελιώδη έλλειψη δεδομένων εν όψει της εκτόξευσης του πρώτου Αμερικανού σε τροχιά, του Τζον Γκλεν, στις 20 Φεβρουαρίου 1962. Ο Γκλεν ήταν το πέμπτο άτομο στο διάστημα, μετά από τους κοσμοναύτες Γιούρι Γκαγκάριν και Γκέρμαν Τίτοφ και τους συναδέλφους του στην αποστολή Mercury 7, Άλαν Σέπαρντ και Γκας Γκρίσομ. Οι ΗΠΑ δεν ήθελαν να αποκαλύψουν τις ραδιοσυχνότητες για την κάψουλα, μήπως οι Σοβιετικοί προσπαθήσουν να τους ενοχλήσουν. Η άγνοια αυτού του θεμελιώδους γεγονότος θα εμπόδιζε τα δύο αδέρφια να ακούσουν τη φωνή του Γκλεν από το διάστημα, κι έτσι άρχισαν να δουλεύουν πάνω σε αυτό, και ως συνήθως βρήκαν τη λύση, χάρη στην ιδιοφυΐα που έδειχναν πάντα. Ανάμεσα στο υλικό που διέθεσαν οι Αμερικανοί στο κοινό και είχαν στην κατοχή τους και τα δύο αδέρφια, υπήρχε μια φωτογραφία που απεικόνιζε την ανάκτηση στη θάλασσα μιας κάψουλας Ερμής. Στη φωτογραφία μπορούσες να δεις πολύ καλά την κεραία του ραδιοφώνου που προεξείχε από την κορυφή του διαστημικού σκάφους.
Αν μπορούσαν να υπολογίσουν με ακρίβεια
το μήκος της κεραίας θα τους επέτρεπε να φτάσουν στη ραδιοσυχνότητα που χρησιμοποιούσαν
από αυτήν. Η δουλειά δεν ήταν εύκολη γιατί στην φωτογραφία υπήρχε έλλειψη
ακριβών σημείων αναφοράς. Αλλά με την ιδιοφυΐα που τους διέκρινε, τα δύο
αδέρφια αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τα πρόσωπα δύο ναυτικών που εμφανίζονταν
στη φωτογραφία ως μέτρο σύγκρισης. Ζήτησαν επομένως την βοήθεια του πατέρα
τους, ειδικό στην ιατροδικαστική, για να λάβουν τις ακριβείς μετρήσεις των
οστών των προσώπων των δύο ναυτικών, που ο πατέρας τους πέτυχε χωρίς ιδιαίτερη
προσπάθεια. Έχοντας διαθέσιμα συγκεκριμένα δεδομένα, τα δύο αδέρφια μπόρεσαν να
εντοπίσουν τη μέγεθος της κεραίας και η συχνότητα δεν ήταν πλέον μυστικό για
αυτούς. Χάρη στη συμμετοχή τους στην τηλεοπτική εκπομπή του Mike Bongiorno
"The fair of dreams", οι δυο τους είχαν την ευκαιρία τον Φεβρουάριο
του 1964, να επισκεφτούν διαστημικές βάσεις και εγκαταστάσεις της NASA, και
μαζί τους έφεραν μια βαλίτσα με 30 κιλά έγγραφα και ηχογραφήσεις που έθεσαν
υπόψη των ανώτερων στελεχών της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας, αφήνοντάς
τους άφωνους με αυτά που είχαν καταφέρει.
Σε αυτή την
επίδειξη, η ηχογράφηση της φωνής του Γκλεν και η εξήγηση του πώς κατάφεραν να
την απαθανατίσουν ήταν το κερασάκι στην τούρτα: οι δυο τους επέστρεψαν στο Τορίνο με πολλές εμπιστευτικές πληροφορίες
για τη σοβιετική διαστημική δραστηριότητα που τους παρείχε η NASA σε αντάλλαγμα
με άλλα πολύτιμα στοιχεία που είχαν στην κατοχή τους. Μια συνεργασία που θα
είχε σημαντικές εξελίξεις τα επόμενα χρόνια.
Με την πάροδο
του χρόνου, η αύξηση του εξοπλισμού και των κεραιών (συμπεριλαμβανομένης της
μεγαλύτερης που υπήρχε εκείνη την εποχή στην Ιταλία) ανάγκασε τα δύο αδέρφια να
μεταφέρουν τα κεντρικά γραφεία τους πρώτα - το 1961 - σε ένα πρώην γερμανικό
καταφύγιο στο Torre Bert, στους λόφους του Τορίνο, και τον Απρίλιο του 1962 στο
San Maurizio Canavese, περίπου 20 χλμ. από το Τορίνο.
Όλη η
δεκαετία του 1960 ήταν ένα κρεσέντο επιτυχίας και δημοτικότητας για τα δύο
αδέρφια που είχαν την τιμή να σχολιάσουν ζωντανά για το ιταλικό ραδιόφωνο και
την ελβετική τηλεόραση τις φάσεις της προσγείωσης της σεληνιακής μονάδας Apollo
11 τον Ιούλιο του 1969. Τόλμησαν επίσης σε εκδοτικές δραστηριότητες: το 1961,
εκδίδοντας τον τόμο "Voices from space" για τον εκδοτικό οίκο LICE
στην Πάντοβα και το 1965 επιμελώντας την εγκυκλοπαίδεια "Man and
space" για τον Fratelli Fabbri Editori στο Μιλάνο, σε τρεις τόμους (42
εβδομαδιαία τεύχη που συνοδεύονται από 42 δίσκους που περιέχουν ηχητικά
έγγραφα). Το «Man and space» προτάθηκε ξανά στο κοινό, και επεκτάθηκε σε
τέσσερις τόμους, το 1969, σε συνδυασμό με την πρώτη ιστορική προσγείωση στη
Σελήνη.
Ωστόσο, όσο
περισσότερο οι επιχειρήσεις τους εξαπλώνονταν παντού, τόσο περισσότερο η
επιχείρηση τους άρχιζε να ενδιαφέρει τις υπηρεσίες πληροφοριών, επειδή αυτό που
έκαναν τα δύο αδέρφια με τον ενθουσιασμό και την ασυνειδησία που χαρακτηρίζει
τις νεαρές ιδιοφυΐες, ταίριαζε στο θανατηφόρο παιχνίδι που έπαιζαν οι
υπερδυνάμεις στο ευρύτερο πλαίσιο του ψυχρού πολέμου. Επομένως, δεν ήταν τυχαίο
που οι δυο τους δέχθηκαν μια μέρα επίσκεψη από έναν αυτοαποκαλούμενο σοβιετικό
δημοσιογράφο που τους πρόσφερε τεχνική συνεργασία με αντάλλαγμα εμπιστευτικές
πληροφορίες, και αμέσως μετά την φυγή του άνδρα, εκείνη ενός αξιωματούχου των
ιταλικών μυστικών υπηρεσιών, ο οποίος τους εξήγησε πώς ο φερόμενος ως ρεπόρτερ
ήταν κατάσκοπος τον οποίο παρακολουθούσαν εδώ και αρκετό καιρό. Έκτοτε, οι
ιταλικές υπηρεσίες παρακολουθούσαν πάντα διακριτικά τις δραστηριότητες όσων
περιφέρονταν κοντά στους αδελφούς Judica Cordiglia για να αποφύγουν την
ανεπιθύμητη προσοχή. Αλλά αν οι δραστηριότητες των δύο αποτελούσαν αρχικά πηγή
ενδιαφέροντος για τους Σοβιετικούς, που ήλπιζαν να ανακαλύψουν σε ποια από τα
μυστικά τους είχαν καταφέρει να αποκτήσουν πρόσβαση τα αδέρφια, κάποια στιγμή
έγιναν πραγματικό αγκάθι. Στην πραγματικότητα, ήρθε η μέρα που τα δύο αδέρφια
άρχισαν να παίρνουν σήματα και μηνύματα που κανείς στη Δύση δεν έπρεπε να ακούσει:
τα στοιχεία ότι υπήρξαν εκτοξεύσεις σοβιετικών διαστημικών σκαφών, πριν και μετά του Γκαγκάριν, που είχαν
καταλήξει σε καταστροφή. Ο κανόνας της αναγγελίας στον κόσμο μόνο αποστολών που
τελείωναν καλά σήμαινε ότι μια άμεση αυλαία σιωπής έπεσε σε αυτές τις αποστολές
- και στους ηρωικούς κοσμοναύτες που αποτελούσαν το πλήρωμά τους.
Αλλά τα
αδέρφια του Τορίνο ήταν πάντα σε επιφυλακή, και με αυτόν τον τρόπο ήταν και σε
θέση να τεκμηριώσουν - μέσω ακριβών δελτίων που εκδόθηκαν μέσω του πρακτορείου
ANSA - την εκτέλεση ορισμένων από αυτές τις τραγικές αποστολές:
Στις 28/11/1960
μια μετάδοση σε κώδικα Μορς καταγράφηκε στην αγγλική γλώσσα που επαναλαμβανόταν
ασταμάτητα: «SOS σε όλο τον κόσμο», προφανώς προερχόμενη από έναν κοσμοναύτη σε
τροχιά. Το ραδιόφωνο της Μόσχας την 1η Δεκεμβρίου ισχυρίστηκε ότι ένα σκάφος 5
τόνων είχε τεθεί σε τροχιά στο πλαίσιο προγραμμάτων που στόχευαν στην
προετοιμασία της αποστολής ενός ανθρώπου στο διάστημα. Το όχημα εντοπίστηκε από
τα αδέρφια σε τροχιά μακριά από τη Γη, σαν να είχαν αποτύχει οι διαδικασίες
επανεισόδου.
Στις
2/2/1961, ακούστηκαν ήχοι που αναγνωρίστηκαν ως συριγμός και καρδιακός παλμός.
Όλα αυτά επιβεβαιώθηκαν από τον επιφανή κλινικό καθηγητή Dogliotti και την
ομάδα του, οι οποίοι άκουσαν αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί ο «ζωντανός» θάνατος
του υποτιθέμενου κοσμοναύτη. Στις 4 Φεβρουαρίου, οι Σοβιετικοί ανακοίνωσαν την
εκτόξευση ενός «σκάφους Sputnik» 6,5 τόνων, το οποίο θα παρέμενε σε τροχιά
λίγες μέρες πριν διαλυθεί στα πυκνά στρώματα της ατμόσφαιρας της Γης.
Μεταξύ 16 και
23/5/1961 οι φωνές δύο ανδρών και μιας γυναίκας ανελήφθησαν από ένα
διαστημόπλοιο σε τροχιά. Μετά από λίγο οι αντρικές φωνές θα έπαυαν να εκπέμπουν
και θα έμενε μόνο η γυναικεία φωνή, που τις τελευταίες στιγμές παραπονιόταν
ασταμάτητα για μεγάλη θερμότητα και έβλεπε φλόγες, μέχρι μια τελευταία
διαπεραστική κραυγή πριν την οριστική σιωπή. Φαινόταν προφανές ότι το
διαστημόπλοιο είχε καεί στη φάση της ατμοσφαιρικής επανεισόδου.
Στις
14/10/1961 ηχογραφήθηκε η φωνή ενός κοσμοναύτη, του οποίου το διαστημικό σκάφος
θα διαλυόταν μετά την επαφή με την ατμόσφαιρα.
Η υπομονή των
σοβιετικών αρχών, δοκιμασμένη για χρόνια, έληξε ξαφνικά στις 7 Απριλίου 1965,
όταν εμφανίστηκε μια μακρά και πολύ σκληρή επίθεση στους δύο αδερφούς του
Τορίνο στο «Ερυθρό Αστέρα» της Μόσχας από τον υποστράτηγο Νικολάι Καμάνιν, επικεφαλής
της εκπαίδευσης κοσμοναυτών. Ο Καμάνιν ήταν σοβιετικός αεροπόρος, στον οποίο
απονεμήθηκε ο τίτλος του Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης το 1934 για τη διάσωση του
πληρώματος SS Chelyuskin από ένα αυτοσχέδιο αεροδρόμιο στην παγωμένη επιφάνεια
της θάλασσας Chukchi κοντά στο νησί Kolyuchin. Ο Καμάνιν ισχυρίστηκε ότι οι
δύο, που ορίζονται ως «ληστές» και «ραδιοπειρατές» αμειβόμενοι από την
αμερικανική αντικατασκοπεία, είχαν αποκαλύψει ψευδείς πληροφορίες για
σοβιετικές διαστημικές καταστροφές που δεν συνέβησαν ποτέ, και ότι οι κοσμοναύτες
που ανέφεραν με όνομα και επίθετο δεν υπήρχαν ποτέ στην πραγματικότητα. Οι δυο
τους απάντησαν σε αυτή τη σκληρή επίθεση με ανακοίνωση που εξέδωσε η ANSA την
επόμενη μέρα, επιβεβαιώνοντας τα όσα ισχυρίστηκαν και συνοψίζοντας την ορθότητα
των διαδικασιών ακρόασης τους. Οι δυο τους τόνισαν πώς η ακρόαση τους γινόταν
πάντα παρουσία μαρτύρων και απάντησαν με τον ίδιο τρόπο στον κατήγορο τους,
δείχνοντας ότι οι φωτογραφίες και τα αποφθέγματα εκείνων των κοσμοναυτών που
σύμφωνα με τον Kamanin δεν είχαν υπάρξει ποτέ είχαν ληφθεί από σοβιετικές μεταδόσεις!
Η υπόθεση των υποτιθέμενων χαμένων κοσμοναυτών είναι μια ιστορία που μέχρι σήμερα, ελλείψει επιβεβαίωσης από τους άμεσα εμπλεκόμενους (πρώτα η ΕΣΣΔ και μετά η Ρωσία), δεν έχει βρει οριστική διευκρίνιση. Μια διευκρίνιση που ίσως δεν θα υπάρξει ποτέ.Με τα χρόνια, πολλοί σχολιαστές και ειδικοί έχουν πει τη γνώμη τους για το θέμα, και το εύρος των απόψεων που εκφράζονται κυμαίνεται από πιθανολογικές έως αρνητικές μέσα από μια σειρά από αποχρώσεις στο ενδιάμεσο. Αλλά δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, ανεξάρτητα από το τι πιστεύουν όλοι, ότι το υλικό που συγκέντρωσαν οι αδερφοί Judica Cordiglia δεν είναι τίποτα λιγότερο από εντυπωσιακό. Ένα εξαιρετικό έπος από πολλές απόψεις, αυτό του Achille και του Giovanni Battista Judica Cordiglia, που το θυμήθηκαν στο βιβλίο: Dossier Sputnik "...questo il mondo nonlo saprà..." (Υπόθεση Sputnik «…ο κόσμος δεν θα το μάθει αυτό ...»), που εκδόθηκε το 2007 στο Τορίνο. Ένα διασκεδαστικό και συναρπαστικό βιβλίο, απαραίτητο για να γνωρίσουμε και να θυμόμαστε ένα εκπληκτικό παράδειγμα όλης της ιταλικής ευρηματικότητας και εφευρετικότητας σε μια εποχή όπου η επιστήμη και η τεχνολογία φαινόταν να είναι αποκλειστικό προνόμιο των Μεγάλων Δυνάμεων και μόνο.