Στις 11 Μαρτίου του 2011, ένας σεισμός μεγέθους 9.1 βαθμών της κλίμακας ρίχτερ, ο ισχυρότερος σεισμός που έχει καταγραφεί ποτέ στο χώρο της Ιαπωνίας, ταρακούνησε τον πυθμένα του Ειρηνικού ωκεανού. Διήρκησε έξι λεπτά συνολικά και δημιούργησε ένα ορμητικό τσουνάμι που όταν χτύπησε τις βορειοανατολικές ακτές της νησιώτικης εκείνης χώρας είχε αποκτήσει ένα ύψος 40 μέτρων.
Έκτοτε, η περιοχή της Φουκουσίμα συνδέθηκε άρρηκτα με την καταστροφική οργή της φύσης και τους κινδύνους που εγκυμονεί η χρήση της πυρηνικής ενέργειας σε μια χώρα που δοκιμάζεται από ισχυρότατους σεισμούς.
Πέρα από τον τεράστιο αριθμό των νεκρών και των αγνοούμενων, η οικονομική ζημιά που υπέστη η χώρα άγγιξε το ύψος των 235 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Στα 65 χρόνια που είχαν περάσει από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, το Ιαπωνικό έθνος δεν είχε ξαναζήσει παρόμοια καταστροφή.
Η πόλη παραλιακή Ishinomaki, που βρισκόταν εντός της πληγείσας περιοχής της Φουκουσίμα, καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς. Ωστόσο, καθώς ξαναχτιζόταν σιγά-σιγά, πολλοί απ’ τους επιζώντες κατοίκους της άρχισαν να βιώνουν κάποιες πολύ παράξενες εμπειρίες:
Έβλεπαν τα πρόσωπα νεκρών γνωστών τους μέσα σε λιμνούλες νερού, τους πεθαμένους γείτονές τους να περιφέρονται άσκοπα σε ρημαγμένες παραλίες ή να εμφανίζονται στις πόρτες των σπιτιών τους. Άλλοι μιλούσαν για ανθρώπινες φιγούρες που σχημάτιζαν ουρές έξω από καταστήματα που είχαν καταστραφεί εντελώς, σε συνοικίες που έχουν εγκαταλειφθεί οριστικά απ’ τους κατοίκους τους.
Αυτά τα συμβάντα δεν ήταν ούτε σπάνια ούτε σποραδικά. Επιπρόσθετα, οι κάτοικοι και άλλων περιοχών που είχαν χτυπηθεί από την καταστροφή έλεγαν τα ίδια ακριβώς πράγματα.
Το 2016, η Yuka Kudo, μια φοιτήτρια του τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστήμιου Tohoku Gakuin, αποφάσισε να εξετάσει πιο προσεκτικά το παράξενο αυτό φαινόμενο. Επικοινώνησε με περισσότερους από 100 οδηγούς ταξί που εργάζονταν στην περιοχή του Ishinomaki και τους ρώτησε αν είχαν βιώσει οτιδήποτε ανεξήγητο μετά το σεισμό και το τσουνάμι που είχε καταστρέψει την πόλη τους. Αν και πολλοί απ’ αυτούς αρνήθηκαν να μιλήσουν μαζί της, τουλάχιστον επτά της είπαν ότι είχαν παραλάβει επιβάτες που στη συνέχεια είχαν εξαφανιστεί μυστηριωδώς. Ο πρώτος ταξιτζής που αποφάσισε να την εμπιστευτεί, της περιέγραψε κάτι που του συνέβη το καλοκαίρι του 2011, λίγους μήνες μετά την κατακλυσμική καταστροφή. Εκείνη την ημέρα είδε στην άκρη ενός δρόμου, σε μια ιδιαίτερα κατεστραμμένη περιοχή, μια νεαρή κοπέλα να του κάνει νόημα να σταματήσει. Ήταν ντυμένη μ’ ένα βαρύ χειμωνιάτικο παλτό και έμοιαζε μουσκεμένη. Ο οδηγός μόλις που πρόλαβε να σκεφτεί ότι δεν είχε βρέξει εδώ και αρκετές μέρες προτού η κοπέλα μπει στο ταξί και του ζητήσει ευγενικά να την πάει στην περιοχή Minamihama που ήταν σχεδόν εντελώς εγκαταλειμμένη. «Η περιοχή αυτή είναι άδεια» της είπε εκείνος ανάβοντας τον μετρητή του, «είσαι σίγουρη»; Ακολούθησε μια παρατεταμένη σιωπή. Και μετά, μια τρεμάμενη φωνή τον ρώτησε: «Έχω πεθάνει»; Ο έκπληκτος οδηγός έκανε μια κίνηση να την κοιτάξει πάνω απ’ τον ώμο του και τότε ανακάλυψε ότι το ταξί του ήταν άδειο. Ένας δεύτερος ταξιτζής αφηγήθηκε στην Kudo το πως έβαλε στο ταξί του έναν νεαρό άνδρα είκοσι περίπου ετών ο οποίος έμοιαζε να βρίσκεται σε κατάσταση σύγχυσης Τελικά, κατάφερε να ψελλίσει την λέξη «Hiyoriyama», τ’ όνομα ενός ορεινού πάρκου κοντά στην κατεστραμμένη πόλη. Αφού ανηφόρισαν το βουνό, ο οδηγός αποφάσισε ν’ αφήσει τον πελάτη του σ’ ένα ίσιωμα του βουνού αλλά όταν στράφηκε προς το μέρος του για να πληρωθεί, ανακάλυψε ότι δεν υπήρχε κανείς μέσα στ’ αμάξι. Σε μια τρίτη περίπτωση, ένας φασματικός επιβάτης ζήτησε να πάει σ’ ένα προάστιο της πόλης. Εκεί, ο οδηγός ανακάλυψε ότι το σπίτι που αντιστοιχούσε στη διεύθυνση που του είχε πει ο πελάτης του είχε ισοπεδωθεί εντελώς. «Είσαι σίγουρος ότι αυτό είναι το σπίτι που ζητάς»; Αποφάσισε να τον ρωτήσει αλλά στο μεταξύ, και αυτός ο επιβάτης είχε γίνει άφαντος.
Σύμφωνα με την Kudo αυτές οι ιστορίες είναι αξιόπιστες γιατί στην Ιαπωνία, οι ταξιτζήδες ενεργοποιούν τον μετρητή μόλις ο επιβάτης μπει στο αυτοκίνητο και σε περίπτωση που αυτός δεν πληρώσει, χρεώνονται οι ίδιοι το αντίστοιχο ποσό. Όπως αποδείχτηκε, όντως οι συγκεκριμένοι οδηγοί είχαν χρεωθεί τις κούρσες των φασματικών εκείνων επιβατών.
Στο βιβλίο του Ghosts of the Tsunami, ο Richard Lloyd Parry, ένας δημοσιογράφος που εδώ και είκοσι χρόνια ζει στο Tokyo και εργάζεται για τους Times of London, ήταν ο πρώτος που παρουσίασε το φαινόμενο στην παγκόσμια κοινότητα. Οι ιστορίες που συνέλεξε είναι ποικιλόμορφες και ορισμένες απ’ αυτές, αρκετά τρομακτικές:
Για παράδειγμα, ένας άνδρας που ζει στην περιοχή Kurihara μισεί πλέον τη βροχή γιατί στις λιμνούλες που σχηματίζονται βλέπει τα πρόσωπα των γνωστών του που σκότωσε το τσουνάμι. Το φάντασμα μιας ηλικιωμένης γυναίκας που στοιχειώνει ένα σπίτι που στεγάζει πρόσφυγες στην πόλη της Onagawa κάθεται σ’ ένα μαξιλάρι για να πιεί τσάι και μετά, όταν αποχωρεί, το μαξιλάρι είναι μουσκεμένο με θαλασσινό νερό. Στο Tagajō, ένας πυροσβεστικός σταθμός δεχόταν ασταμάτητες τηλεφωνικές κλήσεις από τον αριθμό ενός σπιτιού που ήταν κατεστραμμένο και ακατοίκητο. Όταν όμως οι πυροσβέστες του σταθμού επισκέφτηκαν το ερείπιο και προσευχήθηκαν όλοι μαζί για την ανάπαυση της ψυχής του νεκρού του ένοικου, τα τηλεφωνήματα σταμάτησαν εντελώς. Ένας νεαρός επιζώντας έβλεπε ανθρώπους καλυμμένους με πηχτή λάσπη να περπατάνε ασταμάτητα έξω απ’ το σπίτι του. Μια γυναίκα ισχυρίστηκε ότι την είχαν καταλάβει 25 διαφορετικά πνεύματα νεκρών, ανάμεσα τους και ενός σκυλιού που είχε εγκαταλειφθεί δεμένο και είχε πεθάνει από την πείνα στην ζώνη αποκλεισμού του πυρηνικού ατυχήματος της Φουκουσίμα.
Αλλά ίσως η πιο δυσοίωνη περίπτωση να ήταν αυτή που αφορούσε έναν οικοδόμο, τον Takeshi Ono. Ο Ono που ζούσε χιλιόμετρα έξω από τη ζώνη της καταστροφής, αποφάσισε να την επισκεφτεί πολλούς μήνες αργότερα. Κατά το τέλος της ημέρας επέστρεψε σπίτι του και έφαγε το βραδινό του με την οικογένειά του. Ύστερα πήγε στην πίσω αυλή του σπιτιού όπου άρχισε ξαφνικά να κυλιέται κατάχαμα, να γρυλίζει σαν θυμωμένο ζώο και να λέει με μια παράξενη φωνή: «Ψόφα! Όλοι έχουν πεθάνει, οπότε ψόφα»! Για να γλυτώσει απ’ αυτή την κατάρα επισκέφτηκε έναν ντόπιο ιερέα ο οποίος έβρεξε το πρόσωπό του μ’ ευλογημένο νερό έως ότου εκείνος ηρέμησε. Μόλις συνήλθε, ο ιερέας του εξήγησε ότι η κατάληψή του από τα πνεύματα των θυμωμένων νεκρών ήταν κατά πάσα πιθανότητα μια μορφή τιμωρίας. Ο Ono είχε επισκεφτεί την κατεστραμμένη περιοχή απερίσκεπτα, επιδεικνύοντας έλλειψη σεβασμού προς τους νεκρούς, τρώγοντας μάλιστα ένα παγωτό ανάμεσα στα ερείπια.
Ο Parry αναφέρει στο βιβλίο του ότι ιερείς από κάθε θρησκεία, Χριστιανοί, Σιντοϊστές, και Βουδιστές, κλήθηκαν στις πληγείσες περιοχές για να εξευμενίσουν τ’ ανήσυχα εκείνα πνεύματα. Ισχυρίζεται δε ότι τα παράξενα αυτά φαινόμενα ήταν τα συμπτώματα της προσπάθειας που κατέβαλε η Ιαπωνική κοινωνία ν’ αποδεχτεί και να ξεπεράσει το βαθύτατο συλλογικό τραύμα που υπέστη.
Είναι διαπιστωμένο ότι ένα συλλογικό κοινωνικό τραύμα πάντα προκαλεί αναπάντεχες αντιδράσεις. Δεν είναι καθόλου σπάνιο οι επιζώντες ενός καταστροφικού πολέμου, μιας μεγάλης φυσικής καταστροφής ή ενός μαζικού ξεριζωμού να βιώνουν εμπειρίες παραφυσικής φύσης, όπως για παράδειγμα ανεξήγητες παρουσίες, ήχους ή ακόμα και οσμές. Βλέπετε, ακόμα και τα φαντάσματα είναι πιο ανεκτά απ’ το υπαρξιακό κενό που δημιουργεί ένας ξαφνικός θάνατος ή μια κατακλυσμική καταστροφή. Για παράδειγμα, μετά την πυρηνική καταστροφή της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, πολλοί επιζώντες ένιωθαν ότι γύρω τους υπήρχαν αόρατα φαντάσματα. Κάποιοι άλλοι έβλεπαν οράματα των νεκρών οικογενειών και των κοντινών φίλων τους.
Ίσως μάλιστα, αυτό το κοινωνικό φαινόμενο να ενισχύεται από την βαθιά και μακροχρόνια σχέση που διατηρεί το Γιαπωνέζικο έθνος με τον κόσμο των πνευμάτων ή των yūrei όπως ονομάζονται. Η επικρατούσα θρησκεία του Σιντοϊσμού η οποία είναι και η αρχαιότερη θρησκεία της Ιαπωνίας, πρεσβεύει ότι τα πνεύματα των προγόνων είναι σεβαστά και πρέπει να τιμώνται με μεταθανάτιες τελετές που εξασφαλίζουν την ομαλή μετάβασή τους στον άλλο κόσμο. Έτσι λοιπόν, πολλοί θεωρούν ότι όταν το τσουνάμι σκότωσε τόσους πολλούς ανθρώπους ξαφνικά, τ’ ανήσυχα πνεύματα τους περιφέρονται ακόμα στον επίγειο κόσμο γιατί δεν τους έχουν αποδοθεί οι αρμόζουσες θρησκευτικές τιμές.
Εξάλλου, πολλοί απ’ τους επιζώντες κυριεύτηκαν από συναισθήματα ενοχής επειδή ανάμεσα σε τόσο θάνατο εκείνοι έμειναν ζωντανοί. Οι άνθρωποι αυτοί θεώρησαν εγωιστικό το να εκφράσουν την προσωπική τους θλίψη. Ίσως λοιπόν τα καταπιεσμένα αυτά συναισθήματα να βρήκαν έναν πιο έμμεσο τρόπο εξωτερίκευσης.
Υπάρχει βέβαια και μια τρίτη εκδοχή: Τα φαντάσματα της Φουκουσίμα να είναι πραγματικά. Ίσως οι ψυχές των αδικοχαμένων αυτών ανθρώπων ν’ αποφάσισαν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους προκειμένου να βοηθήσουν τους ζωντανούς συνανθρώπους τους να διαχειριστούν πιο αποτελεσματικά την κατακλυσμική καταστροφή και να καταλάβουν ότι ο θάνατος δεν ισοδυναμεί με την ανυπαρξία.
Εσείς, τι πιστεύετε;
Έρικ Σμυρναίος
Πηγές:
1) https://asia.nikkei.com/Life-Arts/Life/Fukushima-Nightmare-in-the-city-of-ghosts
3) https://igs.duke.edu/news/ghosts-fukushima
4) https://allthatsinteresting.com/tsunami-spirits